MAĆICY SERBSKEJE 1895

92Serbski rychłopis.Po Gabelsbergerowym zestajenju za serbšćinu připrawiłFilip Rězak.Předspomnjenje.Hdyž bĕchu ludźo počeli prajene słowa pisać, počachu sebitež na to myslić, kak bychu je po móžnosći ruče napisać móhli.Tohodla nałožowachu hižo w starohrjekskich a staroromskichčasach wšelake skróćenki słowow. W nowšim času radźi so pismowunamakać, z kotrymž móžeš khĕtřišo pisać, hač rĕčeć. Tajkirychłopis wuslĕdźi za nĕmsku rĕč mjez druhimi Gabelsberger.Dokelž bĕše jeho system khmańši dyžli druhe podobne, přenjesejón Henrich Jakub Heger, podpjerany wot sławneho Šafaříka,wot Šumavského a druhich, l. 1848 na štyri najwjetšesłowjanske rĕče. Potom tež druzy we wšelakich słowjanskichrĕčach rychłopisne zestajenja připrawjowachu a nałožowachu. Težw našej lubej serbšćinje njewosta to njespytane. Štož smy wotom zhonili, staj so tu prócowałoj jako prĕni naš najsławniši narodowcMichał Hórnik, a po nim wot młódšich Jurij Kral.Do ćišća pak płody jeju prócowanjow dotal přišłe njejsu.Nĕkotremužkuli pak, wosebje serbskim prĕdarjam a rĕčnikam,budźe snano witana wĕc, hdyž móža swoje myslički khwatnjenapisać a z tym sebi wjele droheho časa zalutować. To je wina,čohoždla namołwjany wot druhich swój rychłopis tu w ćišću wozjewjam.Wón je nic jeno po theoriji zestajany, ale přez mnohelĕta tež praktiscy wote mnje wuspytowany a nałožowany. K tomuje wón tak lohki, zo jón kóždy wzdźĕłany Serb za nĕkotre njedźelea, štóž nĕmsku stenografiju hižo znaje, za tydźeń dospołnjenawuknje. Mylenja z nĕmskim so njetrjebaš bojeć. Z rychłosćuzjednoća tutón rychłopis tež dospołnu wĕstosć, kajkuž ma pismo,tak zo tón, kiž jón znaje, bjez wobćežnosće přečita nic jeno, štožje sam, ale tež štož je štó druhi napisał. Srĕdkaj, z kotrymajžso to dosćĕha, staj tejle: 1) pismiki su jednore, pisaju a zwjazujaso lohcy, — 2) skróćenki słowow su po wĕstych prawidłach postajene.Po tajkim dźĕli so wučba wo rychłopisu do dwejudźĕlow, do wučby wo złóžkach a do wučby wo słowach.