MAĆICY SERBSKEJE 1895

Mythiske bytosće łužiskich Serbow. 31Kak jara rozšĕrjena a zakorjenjena bĕ wěra do wódneho muža,wo tym swĕdča ludowe prajidma, pomjenowanja wódnychrostlinow a insektow, kaž tež dźĕćace hry. W DelnjejŁužicy so praji: Přešwicowany ako nyks (přepoćeny, to rĕkamokry kaž wódny muž; z Dešna). „Wódne muže“ abo „wódnehomužowe konje“ su spĕšnje jĕzdźate konikojte překasancy (Pful,Čas. M. S. 1881, 81); druhdźe (Nĕmcy) rĕkaju te wódne pawkitež wódneho mužowe pši (= wši). W hatach znaja rostliny:wódneho muža łžicy (w Baćonju), wódneho muža porsty (Hrodźišćo),wódneho muža potače (Wasserkolben, Typha latifolia etangustifolia), wódneho muža włosy (Schul., Volksth. 53), wódnehomužowe koniki (Scripus lacustris); w D. Łuž. nykusowe zele(Wassernessel).*)Podobnje kaž čĕske dźěći sebi hraja „na hastrmana“, přičimž wołaju: „Hastrmane, tatrmane, dej nám kůži na buben,budeme ti bubnovati, až vylezeš z vody ven“ — tak tež serbskedźĕći hraja nykusa. Zwahr we słowniku wopisuje hru takle:dźĕći so zestajeja do koła wokoło studnje, zapřimaju so za rucy apočinaju wokoło studnje skakać (rejować), při čimž wołaju: Nykusnjama kuska khlĕba! W Zaspach (D. Ł.) a w Židźinom hrajachudźĕći takle: Do nĕkajkeje jamy (n. př. hdźež bĕchu kulki khowali)bĕ so jene dźĕćo stupiło, druhe pak wokoło bĕhachu z wusmĕšowacymwołanjom (abo monotoniskim spĕwanjom): Nyko,nyko doma njej’, wón jo na piwje (Zaspy), abo: Wódnykusdoma njejo, wódnykus ryby wari. Dźĕćo nutřka stejacepytaše nĕkotre wot skakajcych dźĕći nutř sćahnyć; kotrežsćahny, to bu potom nykus (nykso).Druhe wódne bytosće.Druhe ludy w Europje a wosebje tež Słowjenjo maju pódlawódneho muža z wódnej žonu hišće wšelake druhe wódne bytosće,nimale wšitke žónskeho splaha. Móžemy je dźĕlić do dwejudružinow: do wódnych knježnow a žónkow, kotrež su wšelakopřiwuzne z lĕsnymi knježnami a žónkami — a do byćow,kotrež su poł žony (z rĕdka muža) a poł ryby. Te posledniše*) Češa mjenuja hatnu liliju, čĕs. „leknín“ (Seerose, Nymphaea alba),tež „hastrmanovo kvítí“.