MAĆICY SERBSKEJE 1895

82 H. Imiš:Duž buch namołwjeny, zo bych, štož sym před lĕtami w zakitanskimpismje našeho Serbowstwa wo tym spisał, nĕtko jakosynonymiku serbskich konjunkcijow abo wjazawkow za naš serbski„rĕčespytny wotrjad“ kaž tež za Časopis Maćicy Serbskeje hišćewobšĕrnišo wobdźĕłał.Duž dha tež hnydom do wĕcy sameje!1) ,,Hdyž“ z indikativom je wjazawka časa a přičiny(coniunctio temporalis et causalis), ženje pak wumĕnjenja(coniunctio condicionalis) a wotpowĕduje łaćanskemu „cum“ abo„postquam“, hrjekskemu „ ΤΕ“ a nĕmskemu „als“ abo „nachdem“,např.: „Hdyž dźĕłam, nimam za ničo druhe žaneju woči.“ —„Hdyž tam bĕch, mój bratr zastupi.“ — „Hdyž bĕ swoje zamoženjepřečinił, započa dźĕłać a lutować.“Ale „hdyž“ ze subjunktivom je wjazawka wospjetowanja(coni. iterationis), a wotpowĕduje hrjekskemu ,,ε “ abo „ε που“(= πότε) a łaćanskemu „quotiescumque“ a nĕmskemu „so oftals“ abo „allemal wenn“. Na př. „hdyž by mĕł, by dawał“.W serbšćinje steji tu subjunctivus kaž we hłownej tak težw pódlanskej sadźe; w hrjekskej rĕči steji w pódlanskej sadźeoptativus, we hłownej sadźe pak indicativus, na př.: Cyropaed. I.III. 3: „Ε που ξελαύνοι, φ’ ππου χ υσοχαλίνου πε ι γεν.“ We łaćanskimmóže we wobĕmaj sadomaj indikativ stać, na př.: Corn.Nep. Eumenes V, 7: „In hac conclusione, quotiescumque voluit,apparatum et munitiones alias incendit, alias disiecit.“ Bližepak našemu serbskemu iterativnemu „hdyž“ steji hrjekske τεabo πεί, resp. ταν abo πείδ ν, na př.: „ ταν πίω τ ν οίνον, ε δουσιναί μέ ιμναι“ (cum vinum bibo, curae quiescunt).2) ,,Hdy“ jako temporalnje prašeŕska wjazawka so runałaćanskemu „quando“, hrjekskemu „ΠΌΤΕ“, nĕmskemu „wann“ ažada w direktnych prašenjach stajnje indikativ, na př.: „Hdypřińdźeš?“ W indirektnych prašenjach smĕ pak za njej woboje,indikativ a subjunktiv, sćĕhować. „Njewĕm, hdy přińdźeš.“ —„Njewĕm, hdy bych jeho nadešoł.“ We wšĕch dubitativnychprašenjach, hdźež we łaćanskim konjunktiv (Nescio, quando eam)a w hrjekskim optativ (ο οίδα, πότε ω) steji, žada serbske „hdy“stajnje subjunktiv: „Njewĕm, hdy bych šoł.“ Lokalnje prašeŕskawjazawka ,,hdźe“ a jej wotpowĕdna lokalnje relativna wja-