GIÁO TRÌNH THỰC HÀNH HÓA HỮU CƠ TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH (2016)

ly dễ dàng, đồng thời làm giảm độ axít của môi trường. Trong trường hợp
không có máy ly tâm thì phải tiến hành lắng gạn nhiều lần. Bằng cách ép ở
điều kiện trang bị tốt, hệ số có thể đạt được 0.33 – 1.93% theo khối lượng vỏ.
Ép thủ công có thể dùng bọt bể xốp hoặc bông để thấm tinh dầu bằng
cách cắt quả nhỏ thành bốn miếng tách ruột riêng ra, rồi ngâm vỏ vài giờ trước
khi vắt vào nước thường, hoặc nước muối 10% . Ngâm sẽ làm cho vỏ quả
được ngấm nước căng ra, dễ vắt. Người ta cầm vỏ quả nặn trực tiếp vào bông
hoặc bọt bể, sau đó vắt lại để lấy tinh dầu, rồi chỉ cần lọc qua, làm khan nước
bằng muối rang khô hoặc Na 2 SO 4 là có tinh dầu.
Cũng có thể dùng loại phễu bằng đồng trong có các gờ nhỏ, dùng tay
cầm cả quả xát lên mặt phễu, các túi tinh dầu bị vỡ ra, tinh dầu sẽ được dội nê
cho trôi xuống bình hứng, tách nước thu được tinh dầu.
Với phương pháp này trong bã bao giờ cũng còn lại khoảng 30 – 40%
tinh dầu vì vậy tiếp tục sau đó vẫn phải dùng phương pháp chưng cất hoặc
trích ly để tách hết phần tinh dầu còn lại.
10.2.6.1.2. Nạo xát
Người ta dùng phễu bằng đồng, mặt trong có nhiều gai nhỏ rồi xát phần
vỏ lên mặt phễu. Lớp gai phải vừa phải để tránh đâm thủng ruột quả, vì nếu
ruột quả bị thủng thì tinh dầu sẽ bị lẫn nước quả và lớp cùi bên trong sẽ hút
mật một ít tinh dầu. Sau đó, dội nước cho trôi tinh dầu xuống bình hứng. Tách
nước, làm khan, thu lấy tinh dầu.
Tinh dầu cam, chanh, quýt tách bằng phương pháp này, muốn sử dụng
trong thực phẩm thì phải tách bớt terpen, chủ yếu là limonen. Vì nếu không
tách thì limonen sẽ bị oxy hóa thành pinen có mùi nhựa thông.
10.2.6.1.3. Ép
Vỏ trái được ngâm trong nước hoặc nuớc muối. Thường dùng máy ép
đĩa có nhiều gờ nhỏ ở mặt trong. Vỏ trái để lên mặt đĩa dưới, đĩa trên ép từ từ
xuống, lúc đó các túi tiết bị phá vỡ và tinh dầu sẽ chảy ra. Ngoài ra, nên vừa
ép vừa phun nước muối để tinh dầu dễ trôi ra và đồng thời khi ngưng ép vỏ,
tinh dầu không bị hút trở lại xác. Sau ép, tinh dầu và nước được ly tâm để tách
nước và cặn, có thể cho thêm gelatin, tanin, 2% NaHCO 3 để dễ tách phần
protit của quả và tạo điều kiện cho qui trình phân ly dễ dàng, đồng thời làm
giảm độ axít của môi trường. Đem dung dịch ly tâm hoặc lắng gạn nhiều lần
để thu phần tinh dầu.
10.2.6.2. Phương pháp dùng dung môi để hòa tan
Phương pháp này dùng một số dung môi thích hợp như rượu etilic , ete
dầu để hòa tan tinh dầu có trong vỏ quả .
Thường người ta chế dung dịch rượu etilic vỏ cam, chanh, bưởi bằng
cách nạo lấy phần vỏ ngoài của vỏ quả cam, chanh, bưởi ... có chứa túi tinh
dầu (loại bỏ phần cùi trắng), cho vào bình có nút kín, thêm dung dịch vào
ngâm trong 8 ngày. Trong thời gian ngâm thỉnh thỏang lắc bình cho đều, sau
đó lọc và ép. Ta sẽ có dung dịch rượu etilic mùi cam, chanh, bưởi... thiên
nhiên. Với dung dịch này ta có thể dùng pha chế nước hoa, kẹo bánh.
206