toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua - Euskara - Euskadi ...

Toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua. Nerea Mujika Ulazia 15I. AURRELANAK TOPONIMIA-LANETANAurrelanen helburua datu-bilketari etekin hobeak ateratzea da, denborarikez galtzea eta ez galdu araztea. Aldez aurretik informazioa ondo landuta daroanikertzaileak konfiantza bat lortuko du eta ziurrago joango da datu-bilketa egitera.Aditu guztiak bat datoz aurrelanen garrantzia azpimarratzerakoan 15 .Aurrelanetako batzuk berdinak izango dira edozein ikerketatan (plangintza,baliabideak...); beste batzuk ostera, giza zientzietako 16 ikerketetan jarraitzendirenekin komunak izango dira (lekukoen hautaketa eta tratamendua...). Hurrengolerroetan batez ere toponimia-lanetan bereziki beharrezkoak diren aurrelaneiburuz idatziko dugu: lehenengo, iturri idatziei eta bigarren, ahozko iturrieidagozkienak.I.1. ITURRI IDATZIEI DAGOZKIEN AURRELANAK:ITURRIEN BALORAZIOA ETA HAUTAKETAToponimia-lan batean erabil ditzakegun iturri idatziak hiru atal nagusitanbana daitezke: kartografia, bibliografia eta artxiboetako dokumentazioa 17 . Hirurekeskainiko dizkigute toponimoak: garai desberdinetakoak, kokapenarekin batzuk(mapak) edo kokapen zehatzik gabe beste batzuk (monografia, hiztegi geografiko,dokumentu...). Informazio hau guztia era desberdinean erabiliko da aurrelanetan,balio desberdinekoa izango da eta, aurrelan hauek ondo burutuz gero,inkestatzailea ondo dokumentatuta joango da inkesta egitera 18 .15 Estudio previo: “El encuestador que trate de aplicar el cuestionario en pueblo ajeno deberá comenzar porconocer al menos unos rasgos de su personalidad histórica y social, y las características geográficas ytoponomásticas ... Entrevistar a personas mayores de una localidad sin tener el menor conocimiento sobre ella esdesaprovechar tiempo y oportunidades... Cuando el entrevistado comprueba que el otro conoce “su casa”, su suelo,su vida, y comenta: “¿Tú eres de por aquí?”, has ganado su confianza y te tratará como amigo. Es importante.”(Jimeno Jurío, 1987: 441)16 Inkesta etnografikoan, nekazaritza-geografian, hizkuntza atlasetan...17 Dokumentuetatik jasotako informazioa, argitaratuta egon arren, transkripzio hutsak izan ditzake, oraingodokumentuetan egiten ditugun bezala, eskribauek ere egiten zituztela esan daiteke.J. Mª Jimeno Juríok dokumentuen kopiak direla eta hauxe dio: “los notarios y sus auxiliares se limitaron a copiarmecanográficamente un documento anterior manuscrito. En esta operación no es raro constatar errores delectura e interpretación de una toponimia desconocida para ellos” (1986: 23).Antzerako zerbait uste du I. Echevarríak: “Aunque el recabado de la documentación escrita tiene una granimportancia y proporciona un inestimable apoyo en la indagación histórica, ofrece también el grave inconvenientede los errores e intromisiones que puede haber cometido el que escribía. Por esta razón, por mucha, rica y buenaque sea la documentación escrita con la que se cuenta, el corpus sólo quedará completo y a punto cuando se hayavertido en él el material de las encuestas” (Echevarría, 1991: 7-8).18 J. Corominesen ustetan mapa, plano, katastro, geografia, herri monografia... hustu ondoren eta behin-betikoinkesta burutzeko orduan inkestatzaileak herriko toponimiarik gehiena ezagutuko du (1970: 257).