toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua - Euskara - Euskadi ...

Toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua. Nerea Mujika Ulazia 66Ad.: Urola errekia (ahozkoa; ent. geog.: ibaia, río); Urola erreka(proposatutakoa; eusk. bertsioa); Río Urola (proposatutakoa; gaztel.bertsioa)Sastarrain erreka (ahozkoa; ent. geog.: erreka, arroyo); Sastarrainerreka (proposatutakoa; eusk. bertsioa); Arroyo Sastarrain(proposatutakoa; gaztel. bertsioa).Entitate geografikoaren terminoa eta osagai generikoaAhoz jasotzen dugun toponimoaren osagai generikoak, gehienetan, entitategeografikoa zein den adierazten digu. Horrela ez denean, herri hizkeraren etaterminologia zientifikoaren artean desberdintasunak agertzen direlako da.Ikuspuntu terminologikotik, entitatea adierazten duen terminoahizkuntzaren aldetik arautua da eta geografikoa da hertsiki. Osagai generikoa,ostera, herri hizkeraren adierazle da, tokian tokiko esanahia gordetzen duena eta,gainera, beste garai bateko erabilpen edo jarduera baten adierazle izandaitekeena 94 .II.3.2.2. Inkestaren alderdi linguistikoaInkestatik jasotako toponimoak ondo entzutea izango da alderdilinguistikoaren helburu nagusia. Zer da “ondo entzutea”? A. Irigoyenen ustetan“Euskal hiztunei entzunikoaren transkripzioa ahal denik zehatzen egin behar da.Honetarako ez da normalean transkripzio phonetikorik erabiliko [dž]-ren kasuanizan ezik, zeren hurbiltze egoki eta argi bat egitea aski baita eskuarteandarabilgun lanerako. Euskal orthographian korritzen duten normei jarraikiko zaie”(1991: 1) 95 .Transkripzioa modu xinplean egitearen alde agertzen dira bai Nafarroa.Toponimia eta mapagintzaren egileak, 96 bai M. Gorrotxategi ere, “Toponimoentranskripziorako oinarrizko kontzeptuak” izeneko eskola eman zuenean Toponimialanenmetodologia ikastaroan 97 . Horretarako, hiztunen hizkuntzaren ortografia94 “...datu bilketan zehar erabilitako generikoak ere jaso beharko ditugunez, horrek pista handia emango diguizendatzen den entitatea zein den argiago ikusteko. Baina kontuz: generikoak maiz fosilduta, lexikalizaturik daudeeta jadanik ez dira generiko, galdu baitute euren hasierako esanahia: Sopelan dagoen Munarrriko landa gaur ez dajadanik landa, eta zerbait bada, mendia dela esango genuke” (Galé, 2001)95 M. Gorrotxategik ere ohar hauek egin zituen:“Euskaraz jasotako toponimoak euskara estandarreko sistemanemango dira salbuespen handi batekin. Euskara estandarrean ez da idazkeran fikari belarea ahoskabea(/X/gaztelaniazko jota) eta frikari sabaikari ahostuna (/Y/ gaztelaniazko y) bereizten, baina gure lanerako osobaliotsuak dira, baina fonema moduan, (Leyoa) baita ia>iya moduko amaieretan ere, holakoetatik artikuluarengalera susmatu ahal baitugu.” (2001: 1).96 “On da ahoskera behar den moduan transkribitzea, modu xinplean bada ere.” (1991: 37).97 “Lanaren helburua toponimia normatibizatzea denez, eta ez inguru zehatz baten ahoskera, ez dugu transkripziofonetiko zehatzik egingo...datu-bilketa zailtzea besterik ez luke egingo. Gure helburua sortzen diren soinu guztiakbiltzea da, baina soinu horien erabateko azterketa egin gabe...” (2001: 1). , M. Gorrotxategi DEIKER Institutua