toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua - Euskara - Euskadi ...

Toponimia eta kartografia: oinarrizko eskuliburua. Nerea Mujika Ulazia 17Orain 40 edo 50 urte, toponimoen erabilera, gaurkoaren aldean, askozere zabalduagoa zegoen; hori dela eta, pentsa daiteke ordukokartografiak agertu beharko lukeela, teorian behintzat, aberastasunhori (grafia tratamendua alde batera utzita). Salbuespenen batean izanezik, ordea, ez da hori gertatzen, beharbada kartografiaz arduratzenziren teknikariak eta erakundea bera ere, gehienetan, Madrilgoakzirelako. Hala eta guztiz ere, garai honetako kartografia hain urriadenez, ezin daiteke zuzenean, besterik gabe, baztertu.Azken urteotan argitaratu den mapa askok, nahiz eta baliabide hobeakizan eta bertan eginak izan, ez dute, toponimiaren ikuspegitik, apartekotratamendurik izan 21 . “Helburu toponimiko” argi batez kaleratutakokartografia tematikoan, ostera, beste tratamendu bat ikusiko dugu.Hauen guztien artean hautaketa egin beharko da.b) Eskala: Orokorrean esan daiteke dentsitate toponimikoa eta eskala osoloturik doazela: eskala txikiko mapek (1:100.000, 1:200.000...), jakina,informazio toponimiko gutxiago, orokorragoa onartzen dute eskalahandikoek baino (1:2.000, 1:5.000, 1:10.000). Ondorioz, kontuan izanbeharko dugu zein den gure lanaren helburua (eskala handia, ertaina...)eta horren arabera hautatu beharko ditugu kartografia iturriak.Ad.: gure lan eskala 1:5.000 bada, ez du merezi eskala handiko mapentoponimia hustea toponimo nagusiak izango direlako eta, gainera, eskalaaldaketak batzuetan zehazgabetasunak ekar ditzakeelako.c) Jatorrizko kartografia iturriak eta eratorriak: Kartografiahistorikoan 22 , normalean behintzat, kontsulta daitezkeen iturrikartografikoetako toponimia originala da; kartografia modernoan,ostera, sailkatu egin behar dira zeintzuk diren jatorrizko iturriak etazeintzuk eratorriak. Hauxe da toponimista batek, iturri horrenhustuketa egin aurretik, burutu behar duen lehenengoetariko lana.Dokumentuekin gertatzen den bezala, ahal den neurrian, dokumentuoriginalera jo behar dugu; hau dokumentazio munduan dabiltzanpaleografoek, filologoek... ondo ezagutzen duten kontua da; sarritandokumentuak berak adierazten du dokumentua kopia dela... 23 . Mapetakotoponimiarekin ere gauza bera gertatzen da baina ez da mapa barruanespreski adierazten: datuak aztertu ondoren (data, grafia, kokapen21 Landa-lana, kontsultak erakunde espezializatuetara...22 Kartografia historikoa eta modernoaren arteko bereizketa ez da batere argia. XX. mendeko mapa batzuk,historikotzat har daitezke. Erabil daitekeen irizpide bat hauxe izan daiteke: jatorrizko dokumentu hori eagaurkotu den ala ez... Kartografia historikotzat hartuko nituzke, ad. 20ko hamarkadako Bizkaiko Foru Aldundiko1:25.000 eskalako mapa; 50eko hamarkadako Catastro de Riqueza Rústica...23 Este documento fechado el día... es copia de...