ophelderingen.

dtn zekirften wig tot Wysheii. 85
ker, dat het denkbeeld daarvan duisterer en verwarder
zal worden, hoe meer wy het zelve tragten
te ontleeden; en dat men in de wysheid voor
ons eigen leeven en in het beöordeelen van andere
menfchen, tog altyd zal moeten te rug keeren tot de
werkdaadige gevvaarwordelyke denkbeelden, indien
in het gezellige leeven geen loutere misverftanden
veroorzaakt, en de zo nuttige herinneringen van het
Geweeten niet werkeloos gemaakt zullen worden.
Zonder vryheid is de mensch voor geene zedelykheid,
verpligting door wetten, belooningen of ftraffen
vatbaar, maar een werktuig , 't welk fomtyds
wel eens zelf fchynt te werken, maar eigenlyk door
vreemde, van buiten daarop werkende, kragten in
beweeging gebragt en beftierd wordt. Onder zulke
troostelooze en moedbeneemende voorftellingen kan
geen gevoel van zedelyke waardy en geene gefchiktheid
om zig te volmaaken, plaats vinden. Wie derhalven
na werkdaadige leevenswysheid zoekt ,
houde zig vast aan de eenvoudige gewaarwordelyke
denkbeelden van de Vryheid , welken het gemeen
Menfchengevoel aan allen zeör weldaadig, door bewustheid
en het Geweeten, aanbiedt.
Voor zo verre nu de inwendige gewaarwordingen
enkel voorftellingen zyn van de veranderingen dei-
Ziele zelve, hebben zy eene onloochenbaare waarheid
en zekerheid. Maar ook hier, zo wel als
in de uitwendige gewaarwordingen, kan eene misleiding
plaats hebben ,als mende oordeelvellingen der
reden, die nog nader beproefd moeten worden ,
vaor onmiddelyke beflisfmgen der gewaarwording
F 3 houdt.