Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

9.1.2 Het begrip embryo
De wetgever heeft een embryo gedefinieerd als ‘een cel of samenhangend geheel van cellen met het
vermogen uit te groeien tot een mens’. Uit de analyse van de begrippen (5) blijkt het onderscheidende
criterium in deze omschrijving – het vermogen uit te groeien tot een mens – te leiden tot onzekerheid
over de vraag of de wet wel van toepassing is op niet-levensvatbare embryo’s. Uit de vraaggesprekken
(6) blijkt dat men ook in de praktijk op deze vraag stuit. Het is nog niet goed mogelijk vast te stellen of
een embryo wel of niet het vermogen heeft om uit te groeien tot een mens. Dat kan in de toekomst
anders worden. Wetenschappelijke ontwikkelingen (7.1.6) laten zien, dat niet-levensvatbare embryo’s
met opzet kunnen worden gecreëerd. Als niet-levensvatbare embryo’s buiten de definitie van embryo
vallen, en daarmee buiten de wet, heeft dat aanzienlijke implicaties (5.2). Onder meer zouden enkele
in de Embryowet verboden handelingen niet te verbieden zijn als deze plaatsvinden met nietlevensvatbare
embryo’s.
Een ander probleem is dat de definitie mogelijk te veelomvattend is, omdat zij een cel of samenhangend
geheel van cellen waarvan met geavanceerde technologie een embryo kan worden gemaakt,
niet uitsluit. Hierdoor valt misschien wel elke lichaamscel onder de wet.
Uit de wetsgeschiedenis (5.2.3) blijkt dat het vermogen om uit te groeien tot een mens van tijd tot tijd
wel een rol heeft gespeeld in het denken over de bescherming van het embryo, maar kan niet worden
opgemaakt of de wetgever met de Embryowet ook niet-levensvatbare embryo’s heeft willen beschermen.
Een en ander leidt tot de conclusie dat de huidige definitie in de wet leidt tot onzekerheid
over de inhoud van het begrip embryo. Gezien het beschermingsdoel van de wet verdient het aanbeveling
een nieuwe definitie te formuleren. Deze zou moeten aansluiten bij wat de wetgever wil beschermen.
Er zijn uit wetgevingsoogpunt goede argumenten – zoals rechtszekerheid en handhaafbaarheid
– om een definitie in de wet te hebben die alle embryo’s insluit, zodat de wet geldt voor alle
soorten en vormen van embryo’s. Voor zo’n nieuwe definitie is nadere bestudering nodig van de morele
en juridische status en de beschermwaardigheid van niet-levensvatbare embryo’s. De wetgever
zou in het verlengde hiervan tevens moeten bezien of er een verschil in normering zou moeten zijn
voor handelingen met levensvatbare en met niet-levensvatbare embryo’s.
9.1.2 Het begrip wetenschappelijk onderzoek
De wetgever heeft het begrip wetenschappelijk onderzoek niet gedefinieerd. De systematiek van de
wet is zo, dat alle handelingen met geslachtscellen, embryo’s en foetussen onder de wet vallen en dat
voor wetenschappelijk onderzoek met geslachtscellen waarbij een embryo tot stand wordt gebracht,
en met embryo’s en foetussen, specifieke voorschriften gelden. De eerste van deze bepalingen – in artikel
3 – schrijft voor dat een door de CCMO goedgekeurd onderzoeksprotocol moet zijn. Uit de analyse
van de samenhang met andere wetten (3.3) en van de begrippen (5.3) blijkt dat het niet duidelijk is
welke handelingen wel en welke niet te rekenen zijn tot wetenschappelijk onderzoek in de zin van de
wet. Die onduidelijkheid doet zich ook in de praktijk (6) voelen, vooral bij onderzoek ter verbetering
van de kwaliteit van de ivf-behandeling. Dat onderzoek gebeurt vrijwel altijd met geslachtscellen of
embryo’s die zullen worden vernietigd. De onduidelijkheid betekent dat het niet zeker is wanneer de
specifieke bepalingen voor wetenschappelijk onderzoek gelden, en ook niet of – als dat niet het geval
is – de handelingen met geslachtscellen of embryo’s verboden zijn op grond van artikel 24 onder c.
Dat artikel verbiedt het gebruik van geslachtscellen of embryo’s voor andere doelen dan waarvoor de-
98