Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

teerd bij proefpersonen in medisch wetenschappelijk onderzoek. Het gaat hier uitdrukkelijk niet om
betaling voor risico’s (gevarengeld). 167 Een dergelijke vergoeding mag uiteraard niet dusdanig zijn dat
er een ongepaste prikkel tot donatie vanuit gaat en een weloverwogen en vrije beslissing wordt bemoeilijkt.
Een eventuele ruimere vergoeding dan alleen van de directe kosten betreft een complexe
materie, mede vanwege juist die dreigende schaarste aan eicellen en de druk op de vrijwilligheid van
de beslissing tot donatie die daarvan uitgaat. Een nadere ethische en juridische analyse van de vooren
nadelen van een dergelijke vergoeding valt te overwegen.
8.7 Belangrijkste bevindingen
De doelen waarvoor eicellen mogen worden gedoneerd worden in de toekomst mogelijk uitgebreid
met het tot stand brengen van embryo’s voor niet-reproductieve doeleinden. Vooralsnog gaat het
praktisch gezien om het tot stand brengen van embryo’s om daarmee bepaalde vormen van wetenschappelijk
onderzoek te doen. Op langere termijn kan het gaan om therapeutische toepassingen van
de resultaten van dat onderzoek, bijvoorbeeld transplantaties van stamcellen.
Als ook in ons land vrouwen straks – na opheffing van het verbod van artikel 24 onder a – eicellen
kunnen doneren voor het doen ontstaan van embryo’s voor andere doeleinden dan een zwangerschap,
kan een schaarste optreden aan donoreicellen. Deze schaarste kan negatieve gevolgen hebben
voor de vrijheid van eiceldonoren. Er kan een toenemende druk ontstaan op vrouwen om eicellen te
doneren. De voorziene opheffing van het verbod en de uitbreiding van doelen voor eiceldonatie hoeven
echter niet een zodanige bedreiging voor de vrijwilligheid van eiceldonatie te impliceren, dat deze
opheffing en uitbreiding om die reden bij nader inzien als onwenselijk moet worden beschouwd. Van
vrouwen mag worden verwacht dat zij, mits adequaat geïnformeerd en ondersteund, zelf een afweging
kunnen maken. Ook valt niet in te zien dat eiceldonatie ten behoeve van een zwangerschap wel
te rijmen zou zijn met het beginsel van respect voor autonomie en donatie voor de andere doelen
niet.
Gezien deze ontwikkelingen is extra aandacht voor de bescherming van eiceldonoren op zijn plaats,
vooral op het punt van de vrijwilligheid. Verder doet de beroepsgroep er goed aan nadere voorwaarden
te formuleren teneinde de gezondheidsrisico’s en de belasting voor vrouwen die eicellen doneren
voor wetenschappelijk onderzoek verder te beperken. Tevens is discussie nodig over de vraag of, zolang
er schaarste aan eicellen bestaat en invasieve ingrepen bij eiceldonoren nodig zijn, aan wetenschappelijk
onderzoek naar klinisch relevante, therapeutische, onderzoeksdoelen prioriteit valt te geven
boven fundamenteel wetenschappelijk onderzoek waarvan vooraf moeilijk is vast te stellen of er
een concrete toepassing zal zijn. Van groot belang is onderzoek naar vrouwvriendelijker methoden als
IVM en naar alternatieve bronnen van donoreicellen.
De betaling van eiceldonoren voor wetenschappelijk onderzoek is ethisch problematisch en wettelijk
niet toegestaan. De vraag of een (bescheiden) vergoeding van het ongemak en de belasting die met
eiceldonatie gepaard gaan gerechtvaardigd is, vergt een nadere ethische en juridische analyse.
167 Steinbock, a.w.; R Macklin, What is wrong with commodification In: CB Cohen (ed.), New ways of making babies. The case of egg
donation. Bloomington: Indiana University Press, 1996, p. 106-121.
95