Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

8.5 Nieuwe alternatieven voor het verkrijgen van eicellen
Omdat de risico’s en belasting voor eiceldonoren niet geheel kunnen worden geëlimineerd, hebben
potentiële eiceldonoren belang bij de ontwikkeling van vrouwvriendelijke, minder belastende alternatieven
om donoreicellen te verkrijgen voor wetenschappelijk onderzoek en eventuele toekomstige
therapie. (Toekomstige) patiënten hebben belang bij het verminderen van schaarste aan donoreicellen
voor wetenschappelijk onderzoek en therapie. Daarom is onderzoek naar nieuwe methoden voor
het verkrijgen van eicellen belangrijk. 164 Het gaat daarbij om nieuwe bronnen van eicellen en het beter
benutten van bestaande bronnen van eicellen.
Bij nieuwe bronnen van eicellen valt bijvoorbeeld te denken aan het creëren van eicellen uit menselijke
embryonale stamcellen, afkomstig van restembryo’s. 165 Eventueel ook aan het gebruik van dierlijke
eicellen als ontvanger van de somatische celkern in het kader van celkerntransplantatie voor wetenschappelijk
onderzoek.
Bestaande bronnen van eicellen zouden wellicht beter kunnen worden benut door onrijpe of halfrijpe
eicellen te oogsten om deze vervolgens in vitro verder laten rijpen (in vitro maturatie: IVM). De eerstgenoemde
variant, zogenoemde radicale IVM (onrijpe eicellen), zou in de toekomst voor onderzoek
bijvoorbeeld mogelijk kunnen zijn met eicellen verkregen uit de eierstokken van vrouwen die deze
preventief laten verwijderen wegens een genetische aanleg voor eierstokkanker. Een andere denkbare
mogelijkheid is gebruik van eicellen voor onderzoek uit eierstokken van foetussen na abortus of van
overleden meisjes of vrouwen. Hierbij is nog een aantal ethische en juridische vragen onbeantwoord.
De tweede variant, partiële IVM (halfrijpe eicellen), wordt in het buitenland al hier en daar toegepast
in het kader van de reguliere ivf.
Het is nog onduidelijk wat de beste bron van eicellen zal zijn voor eventuele toekomstige celtherapie.
Hoewel inmiddels veel aandacht bestaat voor genoemde alternatieve bronnen van eicellen zal voorlopig
waarschijnlijk behoefte blijven bestaan aan ‘vers’ gedoneerde rijpe eicellen.
8.6 Vergoeding voor eiceldonoren
Er gaan stemmen op om vrouwen te betalen voor donatie van eicellen ten behoeve van wetenschappelijk
onderzoek, teneinde tegemoet te komen aan de vraag. De betaling van donoren of de verkoop
van menselijke geslachtscellen is echter ethisch problematisch en in Nederland wettelijk niet toegestaan
en zelfs strafbaar (artikel 28 Embryowet). Wel blijkt het geaccepteerd om de directe kosten, bijvoorbeeld
van reizen en te investeren tijd, te vergoeden. De vraag is, of daar bovenop een vergoeding
van het ongemak en de belasting van eiceldonatie, aanvaardbaar en toelaatbaar is. 166 Dit is geaccep-
164 Uiteraard valt ook te denken aan alternatieve technologie, zoals directe reprogrammering, waarbij geen embryo’s worden gemaakt
en eicellen helemaal niet nodig zijn (hoofdstuk 7).
165 ZP Nagy, Current advances in artificial gametes, Reproductive BioMedicine Online 2005; 11(3):332-339.
166 MH Johnson, The culture of unpaid and voluntary egg donation should be strengthened. British Medical Journal 1997;314:1401;
MV Sauer, Indecent proposal: $5,000 is not ‘reasonable compensation’ for oocyte donors. Fertility and Sterility 1999;71:7-8;
PA Bergh, Indecent proposal: $5,000 is not ‘reasonable compensation’ for oocyte donors: A reply. Fertility and Sterility 1999;71:9-
10; I Craft, A dilemma: should egg donors be paid British Medical Journal 1997;314:1400; MM Seibel, A Kiesling, Compensation
egg donors: equal pay for equal time New England Journal of Medicine 1993;328:737; Steinbock, a.w.; ASRM, a.w.
94