Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

7.1.3. Het maken van chimaeren voor stamcelonderzoek
Hier en daar gaan stemmen op om menselijke embryonale stamcellen te transplanteren in nietmenselijke
blastocysten. Men spreekt hier van human-to-animal embryonic chimaeras. Wetenschappers
hopen door de transfer van dergelijke chimaeren in een dier, voorafgaand aan eventueel klinisch
onderzoek met celtherapie op basis van menselijke embryonale stamcellen, meer kennis te verwerven
omtrent de differentiatie/pluripotentie van laatstgenoemde cellen. De Embryowet verbiedt in artikel
25 onder b om ‘een uit menselijke en dierlijke (…) embryonale cellen tot stand gebrachte chimère zich
langer dan veertien dagen te laten ontwikkelen of in te brengen in een (…) dier’. Het is niet zeker of dit
verbod van toepassing is op de zojuist bedoelde chimaeren, omdat deze worden gemaakt met behulp
van bestaande menselijke embryonale stamcellijnen.
Het doen ontstaan van dergelijke chimaeren is ethisch controversieel. Bedenkingen betreffen onder
andere het doorbreken van de soortgrenzen, de onnatuurlijkheid van de ingreep en, meer in het bijzonder,
de kans dat de menselijke embryonale stamcellen, vanwege hun pluripotentie, in het (toekomstige)
dier leiden tot de vorming van menselijke gameten en/of (subtiele) veranderingen in de
hersenen, mogelijk resulterend in de ontwikkeling van cognitieve vermogens die lijken op die van de
mens. 117 Internationaal wordt verschillend gedacht over zowel de aanvaardbaarheid en toelaatbaarheid
van dergelijke experimenten als over de eventueel te stellen voorwaarden. Een anticiperende
ethische en juridische analyse is gewenst. Mogen dergelijke chimaeren tot ontstaan worden gebracht,
en zo ja, onder welke voorwaarden Welke diersoorten mogen als ontvanger worden gebruikt
(knaagdieren, primaten) Is een 14-dagen grens voor in vitro onderzoek met dit specifieke type chimaeren
– gesteld dat het technisch mogelijk zou zijn om deze zo lang door de kweken in het laboratorium
– adequaat of te strikt, gezien het belang van het onderzoek en de onduidelijke status van de betreffende
grotendeels dierlijke, deels menselijke embryo’s Wat is de ratio van deze grens als de menselijke
embryonale stamcellen worden getransplanteerd in dierlijke embryo’s die zich na 14 dagen in
een andere (latere) ontwikkelingsfase bevinden dan menselijke embryo’s van 14 dagen Mogen dergelijke
chimaeren eventueel worden ingebracht in een dier, met de bedoeling de genoemde differentiatie
te bestuderen
Als het doen ontstaan van dergelijke chimaeren buiten de reikwijdte van de Embryowet valt, is er dan
sprake van een lacune in die wet Men zou kunnen verdedigen dat dit onderwerp niet onder de wet
hoort te vallen. De wetgever heeft het echter nodig gevonden regels op te stellen voor mensdiercombinaties.
Zou de onderhavige, controversiële, combinatie dan niet ook in Embryowet geregeld
moeten worden Is trouwens wel altijd zo duidelijk te onderscheiden tussen menselijke en dierlijke
embryo’s Hoe groot moet de menselijke bijdrage zijn om niet meer van een dierlijk embryo te mogen
spreken Van belang zijn ook de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren en de Wet op de dierproeven.
Of het doen ontstaan van de hier bedoelde chimaeren krachtens eerstgenoemde wet vergunningplichtig
is, is evenmin duidelijk.
117 P Karpowicz, C Cohen, D Van der Kooy, Is it ethical to transplant human stem cells into nonhuman embryos Nature Medicine
2004;10:331-335; JS Robert, F Baylis, Crossing species boundaries. Am J Bioethics 2001;3:1-13.
79