Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

menselijke embryonale stamcellen ten behoeve van fundamenteel onderzoek naar bepaalde (erfelijke)
ziekten. Dergelijke restembryo’s zijn echter niet beschikbaar als de betreffende patiënten geen
kinderwens (meer) hebben. Verder is, in situaties waarin het (waarschijnlijk) gaat om een erfelijke
ziekte, de onderliggende mutatie in individuele gevallen vaak (nog) niet bekend. Een voorbeeld is
amyotrofische laterale sclerose (ALS), waarbij van de erfelijke vorm (5-10% van de gevallen) na lang
onderzoek pas één van de betreffende gendefecten is achterhaald. Dit is tevens een van de redenen
waarom ook het induceren van de specifieke genmutaties in bestaande menselijke embryonale stamcellenlijnen
vaak geen geschikt alternatief zal zijn voor het hier bedoelde wetenschappelijk onderzoek.
Genetische modificatie veronderstelt immers dat het gendefect bekend is. In deze situaties zou
celkerntransplantatie voor wetenschappelijk onderzoek kunnen worden overwogen 143 . Een tweede
voorbeeld is fundamenteel wetenschappelijk onderzoek naar de vroegste embryonale ontwikkeling,
met name naar de differentiatie en de asymmetrie van cellen tijdens de eerste celdelingen. 144 In dit
ontwikkelingsstadium kan eigenlijk nog niet van restembryo’s worden gesproken, omdat de beslissing
welke embryo’s in aanmerking komen voor terugplaatsing pas later wordt genomen (veelal in
het 8-cellig stadium of daarna). Zou men een ivf-patiënt vragen dergelijke embryo’s af te staan voor
wetenschappelijk onderzoek, dan bestaat uiteraard het risico dat haar kans op een succesvolle behandeling
(fors) afneemt. Wil men dit risico vermijden, dan zou men kunnen overwegen voor dit onderzoek
speciaal embryo’s tot stand te brengen.
Het doen ontstaan van embryo’s voor fundamenteel onderzoek is op dit moment niet mogelijk in ons
land. Ook na opheffing van het verbod van artikel 24 onder a zou dit type onderzoek slechts beperkt
mogelijk zijn gezien de voorwaarden in artikel 11. Dat artikel bepaalt onder meer dat het redelijkerwijs
aannemelijk moet zijn dat het onderzoek leidt tot de vaststelling van nieuwe inzichten op het terrein
van de onvruchtbaarheid, het terrein van kunstmatige voortplantingtechnieken, het terrein van
erfelijke of aangeboren aandoeningen of het terrein van de transplantatiegeneeskunde. Het is de
vraag of het wel wenselijk is in de wet een limitatieve opsomming van onderzoeksterreinen op te nemen.
145 Dat het moet gaan om belangrijk onderzoek ligt in de rede, maar kan daarvan alleen sprake
zijn bij onderzoek op een van deze vier terreinen Is het uit oogpunt van volksgezondheid wel te verdedigen
om de toelaatbaarheid van het doen ontstaan van embryo’s te beperken tot bepaalde wetenschapsgebieden
7.4 Farmacotherapie
Menselijke embryonale stamcellen kunnen wellicht ook een rol spelen bij de ontwikkeling en toepassing
van geneesmiddelen. 146 Ook in dit kader zou het via celkerntransplantatie doen ontstaan van
embryo’s volgens sommige onderzoekers mogelijk van belang kunnen zijn.
Sommige onderzoekers hopen via drug screening met behulp van menselijke embryonale stamcellen
143 Wilmut 2004.
144 RG Edwards, Changing genetic world of IVF, stem cells and PGD. B. Polarities and gene expression in differentiating embryo cells
and stem cells. Reproductive BioMedicine Online 2005;11(6):761-776.
145 Gezondheidsraad. Onderzoek met embryonale stamcellen 1997; ThAM Te Braake, Wetgeving inzake wetenschappelijk onderzoek
met menselijke embryo’s. Enkele aandachtspunten. TvGR 1998, p. 278-9.
146 T Gorba, TE Allsopp, Pharmacological potential of embryonic stem cells. Pharmacological Research 2003;47:269-278; McNeish,
Embryonic stem celles in drug discovery, J. Nature Reviews Drug Discovery 2004;3:70-80.
85