Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

kern naar een ontkernde dierlijke eicel. Of deze techniek werkt, valt nog te bezien – de eerste onderzoeksresultaten
zijn weinig hoopvol. 123 Wat de ethiek betreft rijzen niet alleen vragen bij de veiligheid
van de eventuele klinische toepassing van langs deze weg verkregen cellen – denk aan het aan
xenotransplantatie inherente risico op een cross-species infectie – maar ook bij de premisse dat het
betreffende organisme ofwel geen menselijk embryo ofwel geen menselijk embryo zou zijn. Voorstanders
van de eerste opvatting wijzen er op dat het organisme mitochondriaal DNA van het betreffende
dier c.q. de dierlijke eicel bevat. Hierbij kan men zich echter afvragen of het gegeven dat alle nucleaire
DNA van menselijke komaf is geen gewicht in de schaal legt. Voorstanders van de tweede opvatting
wijzen er op dat het embryo (waarschijnlijk) niet levensvatbaar is – maar zijn niet ook nietlevensvatbare
embryo’s (zie hoofdstuk 5)
Bij de zogenoemde altered somatische celkerntransplantatie gaat het om het maken van embryoachtige
artefacten die door aan de celkerntransplantatie voorafgaande genetische modificatie het vermogen
tot implantatie (en dus de ontwikkeling tot mens) missen. Bij deze techniek wordt in de te
transplanteren somatische kern het gen uitgeschakeld dat bij het latere embryo leidt tot vorming van
de voor innesteling in de baarmoederwand noodzakelijke trofoblastcellen. Het idee hier achter is opnieuw
dat niet-levensvatbare embryo’s geen embryo zijn. Oogst men uit dergelijke artefacten menselijke
embryonale stamcellen, dan gaat, aldus de voorstanders, geen embryo verloren. Onlangs werd
deze techniek in een muismodel succesvol toegepast. 124 Ook hier rijst de vraag of dit ook bij de mens
lukt. Ethische kritiek betreft om te beginnen de premisse dat niet levensvatbare embryo’s geen embryo’s
zijn (zie hoofdstuk 5). Bovendien rijst de vraag of dergelijke inspanningen om discussies te omzeilen
wel verantwoord is in het licht van het gegeven dat geld voor wetenschappelijk onderzoek
schaars is. 125
7.1.7 Directe reprogrammering van lichaamscellen tot stamcellen
Een derde voorbeeld van een (mogelijk) embryosparende methode is directe reprogrammering. Daarbij
worden pluripotente stamcellen gemaakt uit lichaamscellen zonder de tussenstap van het maken
van een embryo. In theorie zijn er verschillende varianten. Een eerste optie is het fuseren van een lichaamscel
met een menselijke embryonale stamcellen. 126 Een technisch probleem dat klinische toepassing
in de weg staat, is vooralsnog dat de aldus verkregen cellen chromosomen van zowel de getransplanteerde
lichaamscel als van de ontvangende menselijke embryonale stamcellen hebben (ze
zijn tetraploïd). Zolang dit niet is opgelost, is deze techniek ongeschikt als bron van menselijke embryonale
stamcellen voor klinische toepassing. Research gericht op het elimineren van de chromosomen
van de menselijke embryonale stamcellen is dan ook van groot belang. 127 Een alternatief zou
123 A Barrientos, L Kenyon, CT Moraes, Human xenomitochondrial cybrids. Cellular models of mitochondrial complex I deficiency.
J.Biol.Chem. 1998;273:14210-14217.
124 A Meissner, R Jaenisch, Generation of nuclear transfer-derived pluripotent ES cells from cloned Cdx2-deficient blastocysts.
Doi:10.1038/nature04257 (online publ Nature)
125 DA Melton, GQ Daley, CG Jennings, Altered nuclear transfer in stem-cell research – a flawed proposal. N Engl J Med 2004;351:2791-
292.
126 CA Cowan, J Atienza, DA Melton, K Eggan, Nuclear reprogramming of somatic cells after fusion with human embryonic stem cells.
Science 2005;309:1369-1373.
127 MA Surani, Nuclear reprogramming by human embryonic stem cells. Cell 2005;122:653-654.
81