Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

7.1.1 Gebruik van restembryo’s als bron van menselijke embryonale stamcellen
Dit onderzoek vindt in veel landen plaats, waaronder in ons land. De Embryowet biedt hiervoor onder
voorwaarden ruimte. Het onderzoek is grotendeels gericht op de gecontroleerde differentiatie van
menselijke embryonale stamcellen, dat wil zeggen het gericht sturen van de ontwikkeling van die cellen
tot een specifiek type. Als dit lukt, komt onderzoek met patiënten – en daarmee stamceltherapie –
in zicht. Een probleem is de te verwachten afstoting van transplantaten (mogelijk minder bij eventuele
transplantaties van neurale cellen). Vandaar de internationale belangstelling voor celkerntransplantatie,
gericht op de ontwikkeling van het zogenoemde therapeutisch kloneren (7.1.2).
Critici vechten het gebruik van menselijke restembryo’s voor de ontwikkeling van stamceltherapie
vaak aan met een beroep op het subsidiariteitsprincipe: er zouden alternatieven zijn voor het gebruik,
met name het gebruik van zogenoemde somatische stamcellen (7.1.4). De Nederlandse regering volgt
op advies van de Gezondheidsraad deze kritiek niet: verschillende lijnen van onderzoek, zowel met
menselijke embryonale stamcellen (verkregen uit restembryo’s) als met somatische stamcellen, moeten
naast elkaar worden ontwikkeld. 114
7.1.2 Het maken van (menselijke) embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek met stamcellen
Dit onderzoek vindt inmiddels in enkele landen plaats, in elk geval in het Verenigd Koninkrijk, de VS,
Singapore en Zuid-Korea. Men spreekt in dit verband vaak over therapeutisch kloneren. Deze term is
verwarrend, omdat van therapeutische toepassingen nog (lang) geen sprake is. Correcter is het om te
spreken van celkerntransplantatie voor wetenschappelijk onderzoek met embryonale stamcellen. Het
meest succesvol leek tot nu toe, afgaand op twee spraakmakende publicaties in Science, een team uit
Zuid-Korea. Eind 2005 bleek echter dat er sprake was van fraude. 115 Dit betekent in feite dat men in
deze onderzoekslijn terug is bij ‘af’. Er is geen bewijs dat het mogelijk is via celkerntransplantatie
menselijke embryo’s tot stand te brengen en daar vervolgens menselijke embryonale stamcellen uit
te verkrijgen. Onderzoekers in de VS en het Verenigd Koninkrijk willen nu het voortouw nemen om
een solide basis te leggen voor verder wetenschappelijk onderzoek op dit terrein. 116
In veel landen, waaronder ons land, is dit onderzoek (vooralsnog) verboden. De in de wet voorziene
opheffing van het verbod om embryo’s te maken voor wetenschappelijk onderzoek zou betekenen dat
het ook in ons land kan plaatsvinden.
114 Kamerstukken II 2003/04, 29 200 XVI, nr. 263; Gezondheidsraad 2002; G de Wert, C Mummery, Human embryonic stem cells.
Research, ethics and policy. Human Reproduction 2003;18:672-682.
115 WS Hwang, YJ Ryu, JH Park, et al. Evidence of a pluripotent human embryonic stem cell line derived from a cloned blastocyst.
Science 2004; 303:1660-1674; WS Hwang, SI Roh, BC Lee, et al. Patient-specific embryonic stem cells derived from human SCNT
blastocysts. Science 2005;308:1777-1783. De hoofdauteurs – Hwang en Schatten – hebben na gerezen twijfel over de betrouwbaarheid
van de data in het laatste artikel de redactie van Science verzocht om dit artikel terug te trekken. Naar de validiteit van de
bevindingen van het artikel uit 2004 (en andere publicaties van deze groep) is nader onderzoek gestart. Inmiddels heeft een onderzoekscommissie
van de Universiteit van Seoul geoordeeld dat van bedrog sprake was. De stand van zaken is te vinden op
www.sciencemag.org
116 E Check, Where now for stem-cell cloners Nature 2005;438:1058-1059.
78