Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

Conclusie: de regeling voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek in de artikelen 9 en 11 kan een
belemmering betekenen van wetenschappelijke vooruitgang op het gebied van belangrijke gezondheidsproblemen.
Het verdient aanbeveling een verruiming van de doeleinden in deze artikelen in
overweging te nemen. Het alsdan toe te laten wetenschappelijk onderzoek dient wel binnen de geneeskunde
te blijven. De in de wet opgenomen strikte voorwaarden voor wetenschappelijk onderzoek,
waaronder beoordeling door de CCMO, vormen ook bij verruiming een waarborg.
9.4 Wetenschappelijk onderzoek met foetussen
De wetgever heeft het begrip wetenschappelijk onderzoek niet gedefinieerd. Voor wetenschappelijk
onderzoek met foetussen zijn in artikel 19 de toetsingscriteria en in artikel 20 nadere voorwaarden
geformuleerd. Die laatste bepaling staat alleen wetenschappelijk onderzoek met foetussen toe dat
kan bijdragen aan de diagnostiek, de voorkoming of de behandeling van ernstige aandoeningen bij de
betreffende foetus en dat niet kan worden uitgesteld tot na de geboorte. Er geldt daarmee een therapeutische
voorwaarde: het moet zo zijn, dat men bij een ernstige aandoening wil ingrijpen om de ongeborene
te redden. 175 De strenge voorwaarden betekenen dat de Embryowet wetenschappelijk onderzoek
met foetussen slechts bij uitzondering toestaat. Uit de analyse van de samenhang met andere
wetten (3.4) blijkt dat de afbakening met de WMO, die van toepassing is op wetenschappelijk onderzoek
met zwangeren, niet erg duidelijk is. Uit analyse van het begrip (5.3) blijkt dat de strenge
voorwaarden in artikel 20 ertoe te leiden, dat therapeutisch wetenschappelijk onderzoek met foetussen
slechts beperkt mogelijk is, ook al houdt het geen of slechts een verwaarloosbaar risico in voor de
foetus, en dat niet-therapeutisch onderzoek met foetussen in het geheel niet mogelijk is. Er is nog
weinig casuïstiek op dit gebied.
Geconcludeerd kan worden dat de regeling van wetenschappelijk onderzoek met foetussen in de Embryowet
veel vragen oproept. Gezien de grote verschillen in voorwaarden en beoordeling tussen
WMO en Embryowet, is een heldere afbakening van het begrip ‘wetenschappelijk onderzoek met foetussen’
gewenst. Daar komt bij, dat de regeling belemmeringen lijkt op te werpen voor belangrijk wetenschappelijk
onderzoek tijdens de zwangerschap. De Embryowet is hier strenger voor wetenschappelijk
onderzoek met foetussen dan het desbetreffende additionele protocol bij het VRMB en een
aanbeveling van de Raad van Europa voor wetenschappelijk onderzoek met zwangere vrouwen (4.2
en 4.3). Deze beide regelingen laten, onder strikte voorwaarden, niet-therapeutisch onderzoek met
zwangere vrouwen – en daardoor veelal ook met foetussen – toe.
Het verdient aanbeveling dat de wetgever de regels betreffende wetenschappelijk onderzoek met
foetussen, en met name artikel 20, opnieuw beziet. Voor de verheldering van het begrip ‘wetenschappelijk
onderzoek met foetussen’ ware aan te sluiten bij een in de wet op te nemen omschrijving
van het begrip wetenschappelijk onderzoek, zoals aanbevolen in 9.1.2. Voorts valt een verruiming van
de voorwaarden te overwegen die meer aansluit bij de bepalingen voor wetenschappelijk onderzoek
bij zwangeren in het betreffende additionele protocol bij het VRMB. Gedacht kan worden aan een verruiming
– onder strikte voorwaarden en met centrale toetsing – van de mogelijkheden voor therapeutisch
onderzoek en van bepaalde vormen van niet-therapeutisch onderzoek dat geen of een verwaarloosbaar
risico inhoudt voor de foetus
175 Kamerstukken II 2000/01, 27 423, nr. 3 p. 38-40 en p. 57.
103