Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

De casus maakt duidelijk dat het gangbare onderscheid tussen medische en niet-medische (sociale)
redenen voor geslachtskeuze nogal grofmazig is. In dit geval is er een 'gemengde' reden voor geslachtskeuze.
105 De reden is enerzijds te beschouwen als niet-medisch: de eventuele dochter is wel
draagster, maar heeft de aandoening niet. De reden kan anderzijds als medisch worden beschouwd:
het verzoek komt immers voort uit bezorgdheid van de aanstaande ouders over het reproductieve dilemma
van hun eventuele toekomstige dochter, gezien het grote gezondheidsrisico voor de 'derde
generatie'. Artikel 26 laat in dit geval geen ruimte voor geslachtskeuze, aangezien het betreffende
toekomstige kind de aandoening niet zal hebben. De vraag rijst of het verbod niet te strikt is, gezien
het specifieke probleem waarmee de betreffende paren worden geconfronteerd.
Een vraag in het verlengde hiervan is, of artikel 26 wel of geen ruimte laat voor geslachtskeuze in de
situatie waarin daarvoor geen aanvullende diagnostiek nodig is, omdat het geslacht via PGD al bekend
is (additionele selectie om niet-medische redenen). Het geslacht kan dan zonder nadere verrichtingen
worden ‘meegenomen’ in de selectie die toch al aan de plaatsing in de baarmoeder voorafgaat.
Er is dan geen sprake van een handeling ‘met het oogmerk het geslacht van het toekomstige kind te
kiezen’. De Gezondheidsraad heeft in verschillende adviezen geoordeeld dat de arts in zo’n geval de
keuze van de ouders mag respecteren. 106 De vraag of de Embryowet dit toelaat is daarmee echter nog
niet beantwoord.
Al met al bestaat er onvoldoende duidelijkheid over de reikwijdte van het verbod op geslachtskeuze in
de Embryowet. Moet er in de wet geen ruimte komen voor geslachtskeuze in bedoelde situaties En
zo ja, onder welke voorwaarden Voor de beantwoording van deze vraag speelt ook het VRMB een rol.
Dat verdrag (door Nederland ondertekend maar nog niet geratificeerd) verbiedt in artikel 14 het gebruik
van voortplantingstechnieken om het geslacht van het kind te kiezen, tenzij ter voorkoming van
ernstige geslachtsgebonden aandoeningen. Een eventuele verruiming van de Embryowet zou een
voorbehoud bij het verdrag noodzakelijk maken.
5.5 Belangrijkste bevindingen
De wettelijke definitie van geslachtscellen laat onduidelijkheid bestaan over de vraag of ook kunstmatige
geslachtscellen eronder moeten worden begrepen. Deze vallen mogelijk buiten de reikwijdte van
de wet.
De wettelijke definitie van het begrip embryo laat ruimte voor de interpretatie dat niet-levensvatbare
embryo’s er buiten vallen. Deze zouden dan ook buiten de reikwijdte van de wet raken. Anderzijds
komen in theorie ook lichaamscellen onder de definitie te vallen, als deze met geavanceerde technologie
tot een embryo kunnen worden omgebouwd. Een nieuwe definitie van het begrip embryo lijkt
gewenst. Een analyse van de geschiedenis van de embryowetgeving geeft geen uitsluitsel over de
vraag welke embryo’s de wetgever heeft willen beschermen. Nadere gedachtevorming over de status
en de beschermwaardigheid van niet-levensvatbare embryo’s is nodig.
Het begrip wetenschappelijk onderzoek blijkt in de wet onvoldoende afgebakend te zijn ten opzichte
105 G de Wert, Preimplantation genetic diagnosis: the ethics of intermediate cases. Human Reproduction 2005;20:3261-3266.
106 Gezondheidsraad: Beraadsgroep Gezondheidsethiek en Gezondheidsrecht. Geslachtskeuze om niet-medische redenen. Den Haag
1995/11; Gezondheidsraad: Commissie Herziening Planningsbesluit IVF. IVF: afrondende advisering. Rijswijk 1998/08; Gezondheidsraad.
Signalering Ethiek en Gezondheid 2003 – Gezondheidsraad. Den Haag 2003/08; (toegevoegd 20 januari 2006) Gezondheidsraad.
Preïmplantatie genetische diagnostiek en screening. Den Haag 2006/01.
61