Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

Samenvatting
Wet
De Embryowet – op 1 september 2002 in werking getreden – stelt grenzen aan handelingen met geslachtscellen
en embryo’s door te verbieden wat ontoelaatbaar wordt geacht en andere handelingen
aan voorwaarden te binden. De wetgever heeft getracht een evenwicht te vinden tussen respect voor
de menselijke waardigheid en het menselijk leven en andere waarden, zoals de genezing van zieken of
de bevordering van hun gezondheid en het welzijn van onvruchtbare paren en het toekomstige kind.
Uit respect voor het menselijk leven stelt de wet voorwaarden en grenzen aan het gebruik van geslachtscellen
en embryo’s en beperkt de wet de doeleinden waarvoor deze mogen worden gebruikt.
Uitgangspunt is dat de meeste groepen in de samenleving zich in de gemaakte afwegingen moeten
kunnen vinden en dat de keuzes een zekere bestendigheid hebben bij voortschrijding van de medische
mogelijkheden. Gekozen is voor een systeem van normering, formulering van rechten en afbakening
van verantwoordelijkheden enerzijds en protocollering, verslaglegging en rapportage anderzijds.
De wet bevat de constructie dat het verbod om een embryo speciaal tot stand te brengen en te
gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek en andere doeleinden dan het bewerkstelligen van een
zwangerschap, vervalt op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. De voordracht voor dit besluit
wordt gedaan binnen vijf jaar na de inwerkingtreding van de wet.
Nederland heeft rekening te houden met het Verdrag inzake de rechten van de mens en de biogeneeskunde
(VRMB). De belangrijkste bepaling in verband met de Embryowet verplicht een verdragstaat
het embryo voldoende bescherming te bieden indien de wet het doen van onderzoek met embryo’s
toelaat. Dit verdrag, dat ook enkele relevante additionele protocollen kent, is door Nederland
ondertekend maar nog niet geratificeerd.
Onderzoeksvraag
De centrale vraag van het evaluatieonderzoek was in hoeverre de doelstellingen van de wetgever zijn
gerealiseerd. Beantwoording gebeurde aan de hand van de volgende deelvragen: hoe verloopt de toepassing
van de wet in de praktijk doen zich knelpunten of problemen voor, mede gelet op nieuwe
ontwikkelingen heeft de wet (ongewenste) (neven)effecten, zoals de mogelijke belemmering van
wetenschappelijk onderzoek geven de bevindingen, gezien de doelstelling van de wetgever, aanleiding
tot aanpassing van de wet ten aanzien van definities, procedures of anderszins
Onderzoeksopzet
Het evaluatieonderzoek bestond uit drie deelonderzoeken.
Het eerste deelonderzoek had als doel inzicht te verkrijgen in het verloop van de invoering van de wet
en de toepassing ervan in de eerste jaren (hoofdstuk 6). Daartoe zijn vraaggesprekken gevoerd met
professionals in ivf-instellingen, vertegenwoordigers van beroepsverenigingen, wetenschappers, de
Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO), patiëntenvereniging Freya en de Inspectie
9