Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

diagnostische en profylactische doelen, terwijl met niet-levensvatbare en dode pre-embryo’s ook niettherapeutisch
onderzoek is toegestaan. Dit geldt ook voor niet-levensvatbare en dode embryo’s en
foetussen. Niet-levensvatbare embryo’s hebben geen wettelijke bescherming onder de Spaanse
Grondwet. Een embryo wordt uitsluitend niet-levensvatbaar geacht op biologische gronden, en niet
omdat het niet wordt teruggeplaatst in de vrouw. Sinds 2003 zijn de mogelijkheden verruimd: restembryo’s
mogen onder voorwaarden worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en het
kweken van stamcellijnen. Er zijn ook wetten die geen embryodefinitie bevatten (Frankrijk, Italië). In
Duitsland is volgens de wettelijke definitie pas sprake van een embryo vanaf de versmelting van het
genetisch materiaal van de beide voortplantingscellen, ongeveer een etmaal nadat de zaadcel de eicel
is binnengedrongen. Dit houdt in dat er vóór dat tijdstip geen beperkingen zijn aan het gebruik van
embryo’s.
5.3 Het begrip wetenschappelijk onderzoek
Het begrip wetenschappelijk onderzoek is in de Embryowet bepalend voor de toepasselijkheid van de
regelingen voor wetenschappelijk onderzoek met: geslachtscellen waarbij embryo’s tot stand worden
gebracht (artikel 3); embryo’s waarmee geen zwangerschap wordt beoogd (artikel 10); embryo’s
waarmee wordt beoogd een zwangerschap tot stand te brengen (artikel 16); en foetussen (artikel 19).
Over de reikwijdte van het begrip wetenschappelijk onderzoek is daarom duidelijkheid gewenst. Enerzijds
moet het begrip een niet te beperkte betekenis hebben gelet op het beschermingsdoel van de
wet, anderzijds moet het begrip niet te veel omvatten, om wetenschappelijk onderzoek niet onnodig
te belemmeren. Bij geslachtscellen en embryo’s speelt in dit verband de vraag, of het testen van
nieuw materiaal ter verbetering van de ivf-behandeling wetenschappelijk onderzoek is in de zin van
de wet, of niet. Bij wetenschappelijk onderzoek met foetussen spelen vragen een rol die te maken
hebben met de aard van het wetenschappelijk onderzoek en de verhouding tot de Wet medisch wetenschappelijk
onderzoek met mensen (WMO).
De Embryowet bevat geen definitie van wetenschappelijk onderzoek. Elk wetenschappelijk onderzoek
met geslachtscellen waarbij een embryo tot stand wordt gebracht, met embryo’s of met foetussen
valt onder beperkende voorschriften van de Embryowet. Dit betekent dat in alle gevallen een onderzoeksprotocol
moet worden opgesteld en goedgekeurd door de CCMO, ook als het wetenschappelijk
onderzoek geen of een verwaarloosbaar risico inhoudt voor het embryo of de foetus. Bij embryo’s
geldt die procedure ook als er geen zwangerschap mee wordt beoogd. Met andere woorden, ook wetenschappelijk
onderzoek met restembryo’s die niet bewaard zullen worden (maar vernietigd) moet –
op basis van de wettekst – aan de voorwaarde van protocollering en toetsing voldoen.
5.3.1 Kwaliteitsbewaking
Bij het testen van een nieuwe terugplaatskatheter (of een ander desinfectiemiddel, een andere punctienaald,
een andere injectiepipet etc.) in de kliniek is het de vraag of dit wetenschappelijk onderzoek
is in de zin van de Embryowet. Zo ja, dan geldt de voorwaarde van een onderzoeksprotocol en centrale
toetsing door de CCMO. Het is de vraag of die procedure wel nodig is, als bijvoorbeeld een nieuw
kweekmedium wordt getest op geslachtscellen of restembryo’s die bestemd zijn voor vernietiging.
Toch gaat het hier om voortplantingsmateriaal dat de wet beoogt te beschermen. Tegelijkertijd moet
worden voorkomen dat nieuwe instrumenten of hulpmiddelen in de kliniek worden geïntroduceerd
58