Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

2.4 De wet in perspectief
De Embryowet is ingewikkeld, zowel naar de inhoud van de gemaakte keuzes als naar de vorm. De
wet heeft geen andere doelstelling dan het stellen van grenzen aan handelingen met geslachtscellen
en embryo’s. De regeling in de wet vormt de uitkomst van een aantal afwegingen. In de context van
steeds voortschrijdende ontwikkelingen en daarmee gepaard gaande verschuivende opvattingen, en
van waarden en belangen waaraan niet door iedereen hetzelfde gewicht wordt toegekend, zijn keuzes
gemaakt, aldus de wetgever. 14 Dan is er nog de bijzondere constructie waarbij de wet bepaalt dat
sommige handelingen nu niet toelaatbaar zijn, maar over enkele jaren wel.
De inhoud van de verschillende wetsvoorstellen is in de loop van de tijd herhaaldelijk gewijzigd op het
punt van de toelaatbaarheid van wetenschappelijk onderzoek met embryo’s. 15 Aanvankelijk wilde de
regering dergelijk onderzoek slechts bij uitzondering toestaan mits er een fundamenteel belang was
voor de volksgezondheid (1988), later uitsluitend als het embryo niet teloor ging (1991), gevolgd door
een moratorium met de mogelijkheid dat onderzoek met embryo’s bij AMvB te verbieden (1993). Het
eerste Paarse kabinet achtte wetenschappelijk onderzoek met embryo’s onder ruimere voorwaarden
toelaatbaar, te toetsen door de CCMO (1995). De Embryowet staat dergelijk onderzoek voor het eerst
onder strikte voorwaarden toe, met uitzondering van het speciaal tot stand brengen van embryo’s
voor wetenschappelijk onderzoek dat in de wet pas op termijn wordt toegestaan. Het huidige kabinet
is echter niet voornemens het tijdelijke verbod op het speciaal tot stand brengen van embryo’s voor
wetenschappelijk onderzoek op te heffen. 16
De Embryowet raakt een bij uitstek ethische kwestie, een terrein waarop wetgeving meestal traag en
moeizaam verloopt. 17 Als mensen aan risico’s worden blootgesteld is er al gauw een spanning met
algemeen aanvaarde morele normen van respect en zorg voor het individu. In de samenleving is er
dan behoefte aan nadere controle en afweging, omdat mensen niet of alleen voor belangrijke doelen
mogen worden ‘gebruikt’, zo luidt de redenering. Een vergelijkbare spanning doet zich op het terrein
van embryowetgeving voelen, temeer gezien de snelle en verstrekkende technologische vernieuwingen
waarop de gangbare normen geen antwoord geven en waarvan de gevolgen moeilijk zijn te overzien.
Bij het ontwerpen van de Embryowet heeft de wetgever gekozen voor een regeling waarin de
verschillende belangen tegen elkaar zijn afgewogen. De wetgever vindt dat er – juist vanwege respect
voor de waardigheid en het menselijk leven – grenzen moeten zijn aan het gebruik van embryo’s.
Een langdurig wetgevingsproces op een ethisch terrein, waar bij de ontwikkeling van normen rekening
moet worden gehouden met overtuigingen in de samenleving, wordt wel aangeduid met de
term symbolisch interactionisme. 18 Het wetgevingsproces wordt dan opgevat als een vorm van sociale
interactie tussen overheid en burgers, die uiteindelijk leidt tot een wet die een gemeenschappelijk
14 Kamerstukken II 2001-2002, nr. 3 p.5.
15 ThAM te Braake, Procreatietechnologie en recht; toelaatbaarheid en regulering van IVF-onderzoek; Preadvies Vereniging voor
Gezondheidsrecht 2001; ThAM te Braake, Het voorstel van Wet inzake handelingen met geslachtscellen en embryo’s (Embryowet),
TvGR 2002, p.251-263.
16 Kamerstukken II 2003/04, 29 800 XVI nr.195.
17 J Vorstenbosch en P Ippel, De weg naar de wet; wetgeving over ethische kwesties, in: De Siamese tweeling; recht en moraal in de
biomedische praktijk, red. W vd Burg en P Ippel, Assen 1994, p.50-67.
18 J Vorstenbosch en P Ippel 1994.; W vd Burg, Symboolwerking van embryowetgeving, NJB 1995 nr. 33, p. 1236-1241; N Zeegers,
Regelgeving over embryo-onderzoek: zo democratisch mogelijk, Filosofie en Praktijk 24 (2003), nr.1, p. 37-49.
34