Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

verstrijken van de bewaartermijn met de gegevens van de bewaargevers gebeurt is in het Modelreglement
niet geregeld.
Er zijn dus verschillende regelingen die het registreren van gegevens voorschrijven over personen van
wie voortplantingsmateriaal afkomstig is, met bewaartermijnen van respectievelijk tachtig jaar, dertig
jaar en de duur van de bewaarovereenkomst met betrekking tot embryo’s (in beginsel twee jaar of
langer). Ivf-instellingen hebben zelf te maken met de termijn van dertig jaar en de duur van de bewaarovereenkomst
(of mogelijk een langere termijn). Het Eisenbesluit lichaamsmateriaal wordt naar
verwachting vooral relevant als de medische ontwikkelingen zo ver gevorderd zijn, dat embryonale
stamcellen gebruikt gaan worden voor de geneeskundige behandeling van patiënten.
3.3 (Nader) gebruik van lichaamsmateriaal
De Embryowet is een van de drie wetten die de zeggenschap regelt over (nader) gebruik van specifiek
lichaamsmateriaal. De Wet orgaandonatie (WOD) doet dit voor organen, de Wet foetaal weefsel
(WFW) voor bestanddelen van een niet meer in leven zijnde menselijke vrucht na een abortus. Het
gaat in al deze wetten ofwel om donatie voor de geneeskundige behandeling van een ander ofwel om
gebruik voor wetenschappelijk onderzoek. De begrippen orgaan en foetaal weefsel zijn duidelijk afgebakend
ten opzichte van de Embryowet, zodat ook de werkingssfeer goed is te onderscheiden. Een
wet met algemene regels over (nader) gebruik van lichaamsmateriaal – ook voor andere doeleinden
dan het doel waarvoor het werd afgestaan – is aangekondigd, maar nog niet ingediend. 33 De WGBO
bevat een bepaling over nader gebruik van anoniem lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek:
dergelijk gebruik is toegestaan voor zover de patiënt daartegen geen bezwaar heeft gemaakt.
Omdat de Embryowet hier de specifieke wet is, gaan de regels van de Embryowet vóór. In het kader
van zelfregulering is nog de gedragscode Goed Gebruik opgesteld. 34 Deze bepaalt dat foetaal weefsel,
geslachtscellen en embryo’s er niet onder vallen (artikel 4.5 van de Code).
Er kunnen in dit verband twee vragen rijzen. De eerste betreft de toelaatbaarheid van nader gebruik
voor andere doeleinden dan de in de Embryowet genoemde doelen (geneeskundig gebruik of wetenschappelijk
onderzoek, of bij restembryo’s tevens het in kweek brengen van embryonale stamcellen).
Een tweede vraag betreft de toelaatbaarheid van het gebruik van geslachtscellen die afkomstig zijn
van een foetus.
Artikel 24 onder c van de Embryowet verbiedt gebruik van geslachtscellen en embryo’s voor andere
doelen dan die in de wet zijn toegestaan. Hieruit volgt dat (nader) gebruik voor doeleinden als kwaliteitsverbetering
of onderwijs wettelijk niet is toegestaan en zelfs strafbaar is. Gebruik voor kwaliteitsverbetering
komt aan de orde in hoofdstuk 5 van dit rapport, bij de analyse van het begrip wetenschappelijk
onderzoek. Het gebruiken voor onderwijs van geslachtscellen of embryo’s is in de wet verboden.
Het geven van onderwijs of het trainen van personeel is wel geoorloofd met stamcellen uit restembryo’s;
artikel 8 lid 1 onder b noemt namelijk het in kweek brengen van stamcellen uit restembryo’s
voor medisch- en biologisch-wetenschappelijk onderwijs als doel waarvoor restembryo’s ter
beschikking mogen worden gesteld. Wat wel en niet mag met geslachtscellen die in de toekomst mogelijk
uit embryonale stamcellen kunnen worden verkregen, is niet duidelijk.
33 Het voorstel zal in 2006 bij de Tweede Kamer worden ingediend, aldus de regering, Kamerstukken II 2004/05, 29 963, nr. 2, p.3.
34 Federatie van medisch wetenschappelijke verenigingen, Code Goed Gebruik, januari 2002.
41