Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

De wettelijke definitie van het begrip embryo leidt tot onzekerheid over de inhoud van dat begrip. Een
vraag is of de wet wel van toepassing is op niet-levensvatbare embryo’s. Zo niet, dan heeft dat belangrijke
implicaties, onder meer voor enkele verboden handelingen. Anderzijds is de definitie mogelijk
te veelomvattend, omdat zij een enkele lichaamscel waarvan met geavanceerde technologie een
embryo kan worden gemaakt, niet uitsluit.
Gezien het beschermingsdoel van de wet verdient het aanbeveling een nieuwe definitie te formuleren,
die aansluit bij wat de wetgever precies wil beschermen. Er zijn uit wetgevingsoogpunt goede argumenten
voor een definitie die alle embryo’s insluit, zodat de wet geldt voor alle soorten en vormen
van embryo’s. Voor zo’n nieuwe definitie is nadere bestudering nodig van de morele en juridische status
en de beschermwaardigheid van niet-levensvatbare embryo’s. De wetgever zou in het verlengde
hiervan tevens moeten bezien of er een verschil in normering zou moeten zijn voor handelingen met
levensvatbare en met niet-levensvatbare embryo’s.
De wetgever heeft het begrip wetenschappelijk onderzoek niet gedefinieerd. Uit de onderzoeksbevindingen
blijkt dat niet duidelijk is welke handelingen wel en welke niet te rekenen zijn tot dat begrip.
Het is niet zeker wanneer de specifieke bepalingen voor wetenschappelijk onderzoek gelden en of –
als dat niet het geval is – de handelingen met geslachtscellen of embryo’s wettelijk wel zijn toegestaan.
Dit vormt een knelpunt bij activiteiten ter verbetering van de kwaliteit van de ivf-behandeling.
Meer duidelijkheid over wat precies het onderscheidend criterium is, is gewenst.
Nadere invulling en afbakening van het begrip wetenschappelijk onderzoek is wenselijk en het verdient
aanbeveling om dit begrip in de wet te verhelderen.
Volgens de wet moet een ivf-instelling een instellingsprotocol vaststellen na advies van de erkende
METC en dat protocol ter kennis brengen van de CCMO en de minister. De CCMO is verplicht jaarlijks
aan de minister te rapporteren over nieuwe ontwikkelingen betreffende handelingen met geslachtscellen
en embryo’s, waarna de minister daarvan verslag doet aan de Staten-Generaal. De bedoeling
van de wetgever was om via deze reeks verplichtingen in een vroegtijdig stadium inzicht te krijgen in
voornemens om nieuwe methoden of technieken in de reguliere zorg te gaan introduceren, teneinde
daarover zo nodig democratische besluitvorming te entameren. Uit het evaluatieonderzoek blijkt dat
dit doel niet volledig wordt bereikt. De wettelijke verplichtingen worden namelijk onvoldoende nageleefd,
omdat het draagvlak ontbreekt. Signalering van wetenschappelijke ontwikkelingen vindt wel
plaats, maar er is daarbij geen verbinding met de instellingsprotocollen.
Het verdient aanbeveling om de wijze waarop de wetgever gestalte heeft gegeven aan de behoefte
een vinger aan de pols te houden, aan een heroverweging te onderwerpen.
Terbeschikkingstelling van geslachtscellen en embryo’s
De terbeschikkingstelling van geslachtscellen en embryo’s behoort om niet plaats te vinden. De wetgever
heeft daarmee willen waarborgen dat er bij donatie geen winstbejag is. In de praktijk blijkt een
onkostenvergoeding geaccepteerd te zijn. Dat is niet in strijd met de wet, omdat daarbij geen sprake
is van financieel gewin. Van een andere orde is de gedachte om vrouwen die speciaal voor wetenschappelijk
onderzoek eicellen doneren, een ruimere vergoeding te betalen, ter compensatie van het
ongemak.
11