Evaluatie embryowet - Rijksuniversiteit Groningen

Een voorlopige conclusie luidt, dat het verbod op het doen ontstaan van embryo’s speciaal voor wetenschappelijk
onderzoek betekent, dat men op het gebied van voortplantingstechnologie zal moeten
kiezen tussen drie opties. De eerste optie is afzien van bedoelde (mogelijke) vernieuwingen, óók als
deze evidente voordelen opleveren voor de patiëntenzorg zoals cryopreservatie van eicellen en IVM.
De tweede optie is wachten tot deze technieken elders (in het buitenland) adequaat op hun haalbaarheid
en veiligheid zijn getest. Voor wie embryo-onderzoek moreel verwerpelijk vindt is het niet consistent
om die technieken daarna zelf te willen gebruiken. Een derde optie is om deze technieken in de
kliniek te introduceren zonder dat adequaat vooronderzoek heeft plaatsgevonden. Dit betekent in feite
dat men uit respect voor preïmplantatie-embryo’s aanstaande ouders en hun kinderen zou blootstellen
aan vermijdbare gezondheidsrisico’s. Dit laatste wordt in brede kring onaanvaardbaar geacht.
139
7.3 Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
Fundamenteel onderzoek kan voor een groot deel worden verricht met restembryo’s. Enkele voorbeelden
kunnen hier volstaan. Ten eerste: uit deze embryo’s verkregen menselijke embryonale stamcellen
zijn bruikbaar voor de productie van gedifferentieerde cellijnen die een opening bieden voor
onderzoek naar de vroege ontwikkeling van het menselijke individu, die zich tot nu toe aan het zicht
onttrekt. Dit onderzoek kan leiden tot nieuwe inzichten op het terrein van de organogenese en placentogenese.
140 Van bijzondere betekenis zijn embryo’s waarbij via PGD een afwijking is gevonden,
als bron van menselijke embryonale stamcellen voor in vitro studies naar cel-cel interactie, pathogenese
en progressie van de betreffende ziekten. 141 Inmiddels vindt dergelijke wetenschappelijk onderzoek
plaats met cellijnen afkomstig uit embryo’s met bijvoorbeeld de ziekte van Huntington, myotone
dystrofie of cystische fibrose.
Te denken valt, om een laatste voorbeeld te geven, ook aan het bestuderen van de (epi-) genetische
veranderingen tijdens het tot stand brengen van embryonale stamcellijnen. Recent onderzoek terzake
suggereert dat veranderingen die tijdens het doorkweken ontstaan overeenkomsten vertonen met
afwijkingen in kankercellen – alle reden dus voor nader onderzoek. 142 De Embryowet biedt voor deze
typen van onderzoek met restembryo’s (onder voorwaarden) ruimte.
Onderzoekers onderstrepen het belang van het doen ontstaan van embryo’s speciaal voor fundamenteel
onderzoek. Om te beginnen zijn restembryo’s vaak van mindere kwaliteit – de beste embryo’s
worden immers gebruikt voor het tot stand brengen van zwangerschappen. Ter controle van onderzoeksresultaten
zou dan ook onderzoek met speciaal gemaakte embryo’s overwogen kunnen worden.
Bovendien zijn restembryo’s voor sommige vormen van fundamenteel onderzoek niet of in mindere
mate beschikbaar of bruikbaar. Zoals gezegd, vormen restembryo’s na PGD een geschikte bron voor
139 Gezondheidsraad. IVF 1998 p.75; De Wert 1989.
140 Odorico 2002; RA Pedersen, Developments in human embryonic stem cells. Reproductive Biomedicine Online 2005;10(1):60-62.
141 S Pickering, Preimplantation genetic diagnosis as a novel source of embryos for stem cell research. Reproductive Biomedicine
Online 2003;7(3):353-364; JS Odorico, S-C Zhang, Human and murine embryonic stem cell lines: windows to early mammalian
development. In: Odorico et al., a.w., pp. 61-81; I Wilmut, Human cells from cloned embryos in research and therapy. British
Medical Journal 2004;328:415-416.
142 A Maitra, DE Arking, N Shivapurka, et al. Genomic alterations in cultured human embryonic stem cells. Nature Genetics 2005;
37:1099-1103.
84