Evi<strong>de</strong>nce-based richtlijn ‘Mensen <strong>met</strong> migraine... aan <strong>het</strong> <strong>werk</strong>!’Hoofdstuk 2. Omgevingskenmerken en <strong>de</strong> relatie <strong>met</strong> migraine op <strong>het</strong><strong>werk</strong>Uitgangsvraag:Welke omgevingskenmerken kúnnen van invloed zijn bij <strong>het</strong> ontstaan van eenmigraineaanval op <strong>het</strong> <strong>werk</strong>? En hoe zijn <strong>de</strong>ze omgevingskenmerken aan te passen zodat ermin<strong>de</strong>r migraine ontstaat?InleidingVeel mensen <strong>met</strong> migraine kúnnen op hun <strong>werk</strong> last hebben van omgevingskenmerken die eenzódanige invloed lijken uit te oefenen, dat een migraineaanval wordt uitgelokt of een reedssluimeren<strong>de</strong> aanval versneld wordt opgeroepen. Daarnaast kunnen ook persoonlijke factoren en<strong>de</strong> gezondheidstoestand van <strong>de</strong> persoon <strong>met</strong> migraine, gezamenlijk benoemd als „persoonlijkekenmerken‟, een rol spelen bij migraine op <strong>het</strong> <strong>werk</strong>.In dit en volgend hoofdstuk wordt gebruik gemaakt van <strong>de</strong> terminologie van <strong>de</strong> ICF(International Classification of Functioning, Disability and Health) om aan te geven wat bedoeldwordt <strong>met</strong> omgevingskenmerken en persoonlijke kenmerken. Zo wordt in on<strong>de</strong>rstaand ICFschema on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen <strong>de</strong> gezondheidstoestand van <strong>de</strong> persoon (ziekte enfunctioneren) en <strong>de</strong> factoren, die op dat functioneren van invloed zijn: <strong>de</strong> externe en <strong>de</strong>persoonlijke factoren.In <strong>de</strong>ze richtlijn verstaan we on<strong>de</strong>r omgevingskenmerken <strong>de</strong> externe factoren en on<strong>de</strong>rpersoonlijke kenmerken verstaan we <strong>de</strong> gezondheidstoestand (ziekte en functioneren) plus <strong>de</strong>persoonlijke factoren.Figuur 1. ICF Schema- 39 -
Evi<strong>de</strong>nce-based richtlijn ‘Mensen <strong>met</strong> migraine... aan <strong>het</strong> <strong>werk</strong>!’In<strong>de</strong>ling omgevingskenmerkenOmgevingskenmerken (externe factoren) zijn eigenschappen van <strong>de</strong> fysieke en socialeomgeving, waarin mensen leven. Deze factoren kunnen een positieve, neutrale of negatieveinvloed hebben op <strong>de</strong> <strong>de</strong>elname van <strong>de</strong> persoon als lid van <strong>de</strong> samenleving (participatie) en op<strong>het</strong> uitvoeren van activiteiten van die persoon (figuur 1).Omgevingskenmerken zijn voor migraine on<strong>de</strong>r te ver<strong>de</strong>len in: potentieel stresseren<strong>de</strong> factoren zoals licht en geluid overige positieve en negatieve <strong>werk</strong>gerelateer<strong>de</strong> factoren, zoals (on)begrip, vertrouwen/ wantrouwen van <strong>de</strong> <strong>werk</strong>omgeving, aanpassingen van <strong>de</strong> <strong>werk</strong>omgeving factoren, gekoppeld aan zorg, zoals medicatie (zie hoofdstuk 4).De <strong>werk</strong>gerelateer<strong>de</strong> omgevingskenmerken zijn in te <strong>de</strong>len in:<strong>de</strong> vier A‟s:- arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n: zoals licht, geluid, hygiëne, klimaat, ergonomie- arbeidsverhoudingen: <strong>met</strong> baas, collegae, on<strong>de</strong>rgeschikten- arbeidsvoorwaar<strong>de</strong>n: zoals salaris, soort contract, <strong>werk</strong>tij<strong>de</strong>n, voorzieningen zoalsscholingsmogelijkhe<strong>de</strong>n, kin<strong>de</strong>ropvang- arbeidsinhoud: zoals taken, fysieke en mentale eisen, autonomie.kenmerken bedrijf: zoals sector, omvang, beleid, cultuurwet- en regelgeving op <strong>het</strong> gebied van arbeid en sociale zekerheid.Migraine-uitlokken<strong>de</strong> omgevingskenmerkenVeel personen <strong>met</strong> migraine zijn zich bewust van triggers, bepaal<strong>de</strong> omgevingskenmerken diebij hen een migraineaanval kúnnen uitlokken en benoemen <strong>de</strong>ze factoren in verschillen<strong>de</strong>studies. Hierbij wordt echter in <strong>het</strong> algemeen geen on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen factoren in ofbuiten <strong>de</strong> <strong>werk</strong>situatie.Sommige in <strong>de</strong> literatuur beschreven omgevingskenmerken wor<strong>de</strong>n ook als symptoom in <strong>met</strong>name <strong>de</strong> prodromale fase van <strong>de</strong> migraineaanval gezien. Is bijvoorbeeld fel licht eenomgevingskenmerk, dat een migraineaanval kan uitlokken? Of is <strong>de</strong> persoon <strong>met</strong> migraine alleenovergevoelig voor fel licht wanneer <strong>de</strong> prodromale fase van een migraineaaanval zich al heeftingezet? Hierover is geen dui<strong>de</strong>lijkheid gevon<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> literatuur.In <strong>het</strong> algemeen wor<strong>de</strong>n verschijnselen, die zich uren tot zelfs dagen voorafgaand aan <strong>de</strong>hoofdpijnfase kunnen voordoen, tot <strong>de</strong> prodromale fase gerekend. (Zie: Wat verstaan we on<strong>de</strong>rmigraine, blz 16). De IHS noemt <strong>de</strong>ze verschijnselen „premonitory signs‟.Personen <strong>met</strong> migraine lijken daarnaast vaak gevoeliger te zijn voor sommige ritmeverstoringenen voor bepaal<strong>de</strong> stimuli uit hun omgeving dan mensen zon<strong>de</strong>r migraine, ook buiten <strong>de</strong>aanvallen om. De belastbaarheidsdrempel voor <strong>de</strong>ze omgevingskenmerken lijkt lager te liggen(Goadsby, 2002; Friedman, 2009).In dit hoofdstuk is gekeken naar externe stimuli, als triggers voor <strong>de</strong> aanval. Deze triggerskunnen <strong>de</strong> aanval op gang brengen of versnellen, maar ze zijn niet <strong>de</strong> oorzaak van <strong>de</strong> aanval.- 40 -