Wewe Maisha Yako Ndoto Zako - Family Care International

12
WEWE, MAISHA YAKO, NDOTO ZAKO
Pia, weka akilini haya: Watu wa umri wako mara nyingi wanajua taarifa nyingi za uongo kuliko za
ukweli hasa inapokuwa ni za kuelezea balehe na kujamiiana. Marafiki zako wanaweza kukueleza
mambo ambayo si ya kweli, hivyo unahitaji kufahamu wapi uende ili kupata ukweli. Kwa mfano,
unaweza kuambiwa kwamba, matiti au uume utakua iwapo utajamiiana. Au unaweza kutaniwa
kwamba matiti yako ni makubwa kwa sababu umekwishajamiiana. Hali kadhalika unaweza
kusikia kwamba chunusi ni dalili za kwamba unatakiwa ujamiiane. Lakini hakuna lolote katika
haya lenye ukweli. Yote ni uzushi/uwongo.
Uzushi kama huu unaweza kuleta hatari zaidi kwa sababu unaongeza hofu. Uzushi kama huu
unakufanya ufikirie kwamba unaweza kufanya mambo ili kubadilisha yale ambayo huwezi
kuyadhibiti.
VichOcheO (hOMOni)
Ni kitu gani hudhibiti mabadiliko ndani ya mwili wako? Ni kitu gani hufanya ukue haraka au
taratibu? Ni kitu gani hukufanya uongezeke?
Mwili wako wakati wote unatengeneza homoni, ambazo ni kemikali tarishi maalumu ambayo
huuambia mwili namna gani na lini ubadilike na kukua. Mfoko wa ukuaji wako husababishwa na
homoni za ukuaji ambazo zinatoka kwenye ubongo kwa wingi.
Pamoja na homoni za ukuaji, homoni za jinsi nazo huanza kutolewa wakati wa balehe. Kwa
wasichana homoni za jinsia zinatengenezwa ndani ya ovari na kwa wavulana zainatengenezwa
ndani ya korodani. Homoni za jinsi ndizo zinazosababisha tofauti katika maumbile ya mwanaume
na mwanamke. Wasichana wanapoingia kipindi cha balehe nyonga zao huongezeka. Kawaida
nyonga hukua haraka kuliko kifua . Nyonga ya msichana hupanuka na kujiviringa, na kiuno
huonekana kidogo na chembamba. Matiti vilevile huanza kukua.
Kwa wavulana, homoni za jinsia husababisha kifua kupanuka, mikono na miguu inakuwa minene
yenye misuli. Matiti ya wavulana hayabadiliki sana kama ya wasichana yanavyobadilika wakati
wa balehe, lakini hubadilika kidogo. Kwa wavulana wengine, matiti yao hukua kipindi cha balehe
lakini kawaida hupotea kadri muda unavyokwenda.
Homoni huathiri pia hisia zako. Vijana wengi hujisikia kuwa na hisia kali. Dakika moja tu anaweza
kuwa na furaha na msisimko, lakini dakika inayofuata akawa na huzuni karibia kulia. Anaweza
kujisikia vizuri siku moja na vibaya siku inayofuata. Mabadiliko haya katika hisia yanaitwa “hisia
za kuyumba”.
Kipindi cha balehe huwa kina ambatana na hisia kali
SURA YA 2 | MABADILIKO YA MWILI
Jambo hili huwatokea vijana wengi mara kwa mara. Wakati wa ujana balehe, utengenezaji wa
homoni huongezeka ghafla, kitendo ambacho huwafanya vijana wengi wawe na hisia kali za aina
mbalimbali.
Baadaye katika maisha utengenezaji wa homoni utapungua na utajisikia unao uwezo wa kudhibiti
hisia.
Weka akilini kwamba mabadiliko yote ya kimwili, kihisia na kiakili yanayotokea wakati wa balehe
yanasababishwa na homoni zinazotengenezwa na mwili wako. Hakuna unaloweza kufanya
kuharakisha au kuchelewesha utengenezaji wa homoni. Jaribu kukumbuka tu kwamba wewe ni wa
pekee na huna kasoro yoyote.
Via VYa uZaZi “SeheMu Za SiRi”
Pamoja na kuleta mabadiliko katika umbo la mvulana na msichana, homoni hufanya via vya
uzazi kukua. Via vya uzazi maana yake ni zile sehemu za siri za mwili wako ambazo mara nyingi
zinafunikwa na chupi/nguo za ndani.
Kabla hujawa kijana balehe, sehemu za siri zilikuwa kwa ajili ya kujisaidia tu (kukojoa). Wakati wa
ujana balehe hata hivyo, sehemu za siri zinakuwa kubwa. Kwa wasichana ngozi na tishu huwa laini
na yenye mafuta mafuta, kwa wavulana uume huanza kurefuka na kunenepa. Korodani vilevile
hukua na kuanza kutengeneza mbegu za kiume.
Kipindi cha balehe via vya uzazi huanza kutengeneza majimaji pia.
Wavulana huanza kutengeneza shahawa, majimaji yaliyo kama kamasi ambayo mbegu za kiume
huogelea. Shahawa hutoka nje ya uume wakati mvulana anapofikia mshindo. Wasichana vilevile
hutoa majimaji ya ukeni na damu ya hedhi. (soma sura ya 3 na ya 4 kwa maelezo zaidi kuhusu
wavulana na wasichana)
nYWele Za MWilini na MabaDiliKO Ya nGOZi
Ngozi yako na nywele za mwilini hubadilika vilevile katika kipindi cha balehe. Kwa vijana wengi
ngozi inakuwa na mafuta. Ngozi ya utotoni hupotea. Hii hupelekea chunusi kutoka, jambo ambalo
ni tatizo la kawaida kwa vijana wengi (soma sura ya 5 kwa maelezo zaidi kuhusu utunzaji mzuri
wa ngozi).
Dalili nyingine ya balehe ni nywele kuota sehemu mpya za mwili. Wavulana na wasichana wote
wanaweza kuota nywele kidogo miguuni na mikononi. Kwa kuongezea wavulana huota nywele
sehemu za siri, usoni kifuani na kwapani. Wasichana vilevile huota nywele sehemu za siri na
kwapani.
Nywele zinazoota sehemu za siri zinaitwa mavuzi, watu wengine wana mavuzi mengi na wengine
wanayo kidogo. Mavuzi husaidia kufanya eneo la via vya uzazi liwe safi, jambo ambalo ni zuri
sana kwani ngozi inayozunguka via vya uzazi ni laini/nyororo sana na ni rahisi kuumia.Mavuzi
husaidia kuzuia jasho na vitu vingine kutoka kwenye ngozi laini ya via vya uzazi.
13