Wewe Maisha Yako Ndoto Zako - Family Care International

66
Kutatua tatizo na kufikiri kwa
ubunifu: Ili kupata ufumbuzi wa
matatizo kunahitaji kufikiri kwa
ubunifu. Kufikiri kwa ubunifu ni uwezo
wa kufikiri ufumbuzi wa tatizo usio
wazi. Ni uwezo wa kusumbua akili
yako ili kupata fumbuzi mbalimbali
bila kujiwekea mipaka ya mazoea
uliyoyasikia ya utatuzi wa jambo fulani.
Kwa mfano: fikiria kuwa umepata
mimba ukiwa unasoma shule. Wasichana
wote unaowafahamu waliopata mimba
waliacha shule na hawakuweza kumaliza
masomo. Kufikiria kwa ubunifu maana
yake ni kutokudhani kwamba lazima
uache shule eti kwasababu wasichana
wengine waliacha. Labda inawezekana
ukakaa shuleni ukiwa na mimba. Au
unaweza kurudi shuleni baada ya
kujifungua mtoto. Labda kipo kituo kwa
ajili ya vijana waliozaa ambako unaweza
kuendelea na masomo au mafunzo.
Kufikiri kwa ubunifu kunahusisha
kuzungumza na watu wengine. (walimu,
vijana washauri wazazi, shangazi,
wajomba marafiki) na kuchunguza
chaguzi zote zilizoko mbele yako.
Stadi za makubaliano. Hizi ni stadi
ambazo unahitaji ili kutatua tatizo au
tofauti ulizonazo na watu wengine.
Kwa mfano, unaweza ukataka kutoka
na rafiki yako, lakini wazazi wako
wanataka ukae nyumbani. Hali kama
hii inahitaji stadi nzuri za makubaliano.
Inaweza ikawa vigumu kukubaliana
na wakati wingine kukatishwa tamaa.
Unaweza kujisikia kama upasuke,
kwamba umevunjika moyo kiasi cha
kusema “potelea mbali” na kuondoka
ukiwa umekasirika na kuchoshwa.
Lakini unahitaji kuwa mvumilivu na
mtulivu wakati unaeleza kwa nini
unajisikia hivyo, na kile unachohitaji.
Vilevile unahitaji kuwa mkweli, mtu
unayeelewa na kuheshimu yale ambayo
watu wengine wanayahisi na kuyahitaji.
WEWE, MAISHA YAKO, NDOTO ZAKO
Je, unajua maana ya kutatua tatizo kwa
ubunifu bila woga wala jazba?
Anne ana umri wa miaka 16 na ni yatima.
Anaishi na shangazi yake ambaye anamtaka
afanye kazi dukani kwake kila siku baada ya
kutoka shule. Hili ni tatizo kubwa kwa Anne.
Hapati muda wa kutosha wa kujisomea.
Ameanza kufadhaika kwa vile mitihani
inakaribia. Hapati usingizi vizuri usiku kwa
sababu ana wasiwasi sana kuhusu masomo.
Ameanza kumchukia shangazi yake.
Anashangaa iwapo shangazi yake anamwona
kama kitendea kazi na kwamba hampendi
wala kujali maisha yake ya baadaye.
Anne anajitambua. Anajua kuwa anayo
tabia ya kuficha hisia zake mpaka
anapolipuka kwa hasira. Tabia hii haimsaidii
sana. Shangazi yake naye anakasirika na
kusema ameanza kukosa heshima.Safari hii
anaamua kufanya mambo tofauti. Badala
ya kumwambia shangazi yake kiugomvi
“Hunipendi” anamweleza shangazi yake bila
woga wala jazba “Ninawasiwasi sana kuhusu
mitihani yangu lakini nataka pia kukusaidia
kazi za dukani”. Hapa ameonyesha tabia ya
kujiamini.
Kwa kujieleza mwenyewe kwa njia hii,
Anne amesimama imara na kuomba
muda zaidi wa kujisomea. Lakini kwa
wakati huo huo anaelewa shangazi yake
anahitaji msaada wa dukani. Anaonyesha
ushirikiano kwa shangazi yake ambaye ana
majukumu mengine. Akifuata utaratibu huu,
shangazi naye anaelewa pia. Kwa pamoja
wanafikiri kwa ubunifu kutatua tatizo hili.
Wanatengeneza ratiba inayompa Anne muda
zaidi wa kujisomea jioni na pia kumsaidia
shangazi yake jioni inapokuwa lazima.
Inatia moyo kwa jinsi Anne alivyojisikia
vizuri. Ghafla mfadhaiko unapungua na
anaweza kuyafurahia maisha tena.
Hata hivyo sio kila tatizo linaweza kujadiliwa na kufikia maelewano. Wakati mwingine
utalenga katika matokeo ambayo yatakufanya uwe salama, hata kama mtu mwingine
hatafurahia. Mathalani, rafiki yako wa kike au wa kiume amekataa kutumia kondomu
pamoja na kumshawishi kwa nguvu zote. Katika hali kama hii zingatia usalama wako.
Ondoka sehemu hiyo ikibidi.
Msimamo: Msimamo ni stadi ya msingi katika kuelewana na watu wengine. Msimamo
maana yake kutetea na kuyaenzi yale unayoyaamini wewe mwenyewe. Kuwa muwazi na
mwaminifu kwako mwenyewe na watu wengine kuhusu kile unachokihitaji na kukitaka.
Watu ambao hawana msimamo juu ya maisha yao huwa ni wanyenyekevu. Hata kama
wanatendewa vibaya, hawajitetei. Watu ambao hawana msimamo mara kwa mara
wanakosa imani ya kujienzi na kutetea mahitaji yao na kulinda hisia zao au hata miili yao ili
wasiumizwe.
Msimamo ni tofauti sana na kuwa mgomvi. Watu wagomvi ni watundu na hawana huruma,
hawajali watu wengine wanahisi nini. Sio vizuri kuwa mgomvi kwa faida ya afya ya hisia
kwa sababu, kwa undani kabisa, utajisikia vibaya kutokuwa na huruma kwa wengine.
Misingi ya msimamo:
SURA YA 6 | UTUNZAJI AfYA YA AKILI NA MOYO
• amua unachohisi au unachotaka na kiseme. Usiogope kuwa mkweli kuhusu hisia
zako. Watu wanatakiwa kuziheshimu hisia hizo. Kwa mfano, labda ulijisikia vibaya na
unakosa raha baada ya rafiki yako wa kiume kukugusa sehemu zako za siri. Unatakiwa
kumwambia, “Nilikosa raha uliponigusa sehemu zangu za siri sitaki uniguse hivyo tena”.
Mtu anayekupenda kweli hatataka kufanya vitendo ambavyo vinakukosesha raha.
• Mtazame mtu machoni: Kumwangalia mtu machoni ni kudhihirisha msimamo wako.
Inamjulisha mtu mwingine kwamba hutanii kuhusu kile unachokisema na kwamba
unaangalia kama wanakusikiliza au hawakusikilizi. Tamaduni nyingi haziungi mkono
kumwangalia mtu machoni wakati wa mazungumzo. Wakati mwingine katika maeneo
mengine huliona jambo hili ni ufedhuli (kutokuwa na ustaarabu/heshima) kijana
mdogo anapomwangalia mtu mzima moja kwa moja usoni. Unaweza kufuata mila na
desturi, kama kupiga magoti, kuonyesha heshima lakini kwa wakati huo huo endelea
kumwangalia mtu huyo usoni kama unataka kuonyesha ujasiri/msimamo wako.
• usitoe visingizio. Hisia zako ni sababu tosha. Kwa mfano, kama hujisikii kufanya
mapenzi lakini rafiki yako wa kike au kiume anakulazimisha, epuka kutumia watu
wengine kama kisingizio. Usiseme, “mama yangu karibu atarudi nyumbani au tumbo
linaniuma au ninaogopa kupata mimba au nina kazi ya kusoma kwa hiyo sio muda mzuri
kwangu”. Unaweza ukamchanganya rafiki yako na visingizio hivi. Anaweza kudhani
unataka kwenda sehemu nyingine, au kwamba labda unataka kutumia kondomu.
Anaweza asitambue kwamba unachotaka kumwambia ni “siko tayari kufanya tendo hilo
kwa hiyo sitaki”. Kwa hiyo basi sema kile unachotaka.
• usisemewe na mtu mwingine. Iwapo hutaki kufanya jambo fulani, sema mwenyewe
na usiulize mtu mwingine kama ni sawa. Kwa mfano, kama mtu ana kushawishi unywe
pombe au madawa ya kulevya usiseme; “nisingependa, lakini kama unaona sawa …?
Badala yake sema “Hapana, ninashukuru.
67