Wewe Maisha Yako Ndoto Zako - Family Care International

40
WEWE, MAISHA YAKO, NDOTO ZAKO
Susan, mwenye umri wa miaka 19, ana mzunguko wa kawaida wa siku 28. Mwezi Aprili, alianza
kutoka damu tarehe 1, hivyo hedhi nyingine ilikuwa tarehe 29 ya Aprili. Mwezi Mei alipata hedhi
tarehe 27. Mwezi wa sita alipata hedhi tarehe 23. Mwezi wa saba aliingia mwezini tarehe 20
Mwezi wa nane aliingia mwezini tarehe 16 . Umegundua kuwa hedhi inaanza siku tofauti kila
mwezi japo mzunguko wake una mpangilio uliotulia.
Kumbuka, utaratibu wa kuwa na kalenda ni mzuri. Hukusaidia kufanya mandalizi ya kuingia
mwezini lakini sio njia nzuri ya kujua siku salama zitakuwa lini. Kama unapenda sana kufanya
ngono tafuta njia bora ya kujikinga dhidi ya mimba na magonjwa ya ngono, pamoja na VVU/
UKIMWI.
heDhi inaVYOKOSeSha Raha
Wasichana wengi matiti huvimba na kuongezeka na yanakuwa laini sana kabla ya kuingia
mwezini au wakati yai limerutubishwa.Hali hii haifurahishi, ila ni ya kawaida.Hali hii
inasababishwa na homoni zinazosababisha tishu za matiti kuwa na majimaji zaidi kuliko ilivyo
kawaida. Ukivaa sidiria inayokutosha vizuri itakufanya ujisikie vizuri, na vyakula vyenye chumvi
kidogo vitakusaidia kupunguza kiasi cha maji kinachohifadhiwa na mwili.
Hedhi inaweza kumwathiri mwanamke katika hali yake kitabia. Kabla ya hedhi kuanza kila mwezi,
wasichana wengine hujisikia kulia au kuwa na huzuni. Mara nyingine wasichana wanakuwa na
hasira kwa sababu ya kuvimba matiti yao au mwili kuvimba kidogo au kuvimba sana. Hali hii
mara nyingine inajulikana kama “mahangaiko kabla ya hedhi” na ni matatizo ya kawaida. Jaribu
kuyapuuza yasikusumbue sana.
Wasichana wengine hujisikia maumivu kidogo ya tumbo au mkakamao wa tumbo wakati wa siku
zao za hedhi. Huu mkakamao unatokea kwa sababu misuli ya tumbo la uzazi inabana wakati
ngozi laini inayozunguka tumbo la uzazi inapojiachia na ukuta. Mkakamao huo ni wa kawaida
na unaweza ukavumilika. Iwapo maumivu ni makali lala chini na jaribu kuupumzisha mwili kwa
kuvuta hewa nyingi na taratibu. Vilevile unaweza kuliminyaminya tumbo lako. Njia nyingine ni
kuweka chupa ya maji ya moto tumboni na itakusaidia kupata nafuu. Kama njia hii haikusaidii,
tafuta dawa za tumbo za kutuliza maumivu kwenye maduka ya dawa au dukani.
Mazoezi pia yanaweza kusaidia japo hili halitakuwa jambo la kwanza kulifikiria. Unaweza
kujisikia kama kulala chini, lakini kufanya matembezi au kukimbia huwa kunawasaidia baadhi ya
wasichana kushughulikia tatizo la mkakamao wa tumbo. Ukiweza kupata kisodo aina ya tampoon
unaweza hata kwenda kuogelea. Kuwa katika hedhi kisiwe kikwazo cha kufanya shughuli zako za
kila siku ikiwa ni pamoja na kufanya mambo unayoyafurahia.
Mkakamao wakati wa hedhi na maumivu mara nyingi ndio dalili za awali za balehe na
unapofikisha umri wa miaka 18 au zaidi pengine mambo haya hayatakusumbua sana. Lakini
wasichana wengine hupata maumivu yasiyo ya kawaida wakati wa siku zao. Hawa mara nyingi ni
wasichana wenye hedhi nzito.
Wasichana wenye hedhi nzito mara nyingi wanatumia pedi nyingi usiku na mchana na bado
wanaacha alama ya damu kwenye mashuka au nguo. Mara nyingine wanakosa kwenda shule kwa
sababu wanatoka damu nyingi au wana maumivu makali. Hebu fikiria kukosa kwenda shule kila
mwezi na madhara utakayoyapata katika masomo yako!
Kuna ufumbuzi wa kushughulikia hedhi kali, hivyo usiumie bure. Iwapo kweli una maumivu makali
wakati wa siku zako au unatoka sana damu – kama unakosa kwenda shule kwa sababu ya siku
zako muone muhudumu wa afya. Wahudumu wengine wa afya wanaweza kupendekeza vidonge
vya kuzuia mimba ili kupunguza hedhi nzito yenye maumivu makali. Vidonge vinafanya hedhi
isibadilike badilike ovyo ovyo na vinasaidia kupunguza kiasi cha damu inayopotea kila mwezi.
Iwapo unahitaji kuonana na mganga wako mwulize kuhusu vidonge vya kuzuia mimba. Unaweza
kumeza vidonge hivi hata kama bado ungali hujaanza kufanya ngono. Vidonge vina dozi ndogo ya
homoni ambayo kwa asili inapatikana mwilini. Ni salama kwa vijana wanao balehe.
Kama Mganga hataki kukuandikia cheti cha dawa hizo jieleze,ukipenda mwuulize ufanye nini
kupunguza udhia unaoupata kila mwezi. Usikose kwenda shule kwa sababu ya tatizo linaloweza
kutatuliwa.
Unaweza pia kumwona mhudumu wa afya unapoanza kutoka damu katikati ya mzunguko wa
hedhi au kama siku zako za hedhi zinachukua zaidi ya siku 8.
nGOnO na heDhi
Hakuna ukweli kabisa kuhusu uvumi kwamba ngono inatibu maumivu ya hedhi. Ukweli ni kwamba
kufanya ngono wakati wa hedhi kunaweza kukuongezea uwezekano wa kuambukizwa magonjwa
ya ngono ukiwemo UKIMWI. Damu ya hedhi ni mazingira mazuri kwa bakteria na virusi kukua
haraka.
Iwapo mwanamke aliye katika hedhi amefanya ngono na mwanaume mwenye magonjwa ya
ngono, kuna uwezekano mkubwa kuambukizwa kuliko wakati mwingine wowote wa mzunguko
wake; vilevile kuna uwezekano wa kupata maradhi mengine hatari wakati wa hedhi. Hii ni kwa
sababu mlango wa tumbo la uzazi hufunguka kuliko kawaida ili damu ya hedhi iweze kupita.
Vijidudu vya magonjwa ya ngono vinaweza kusafiri hadi kwenye tumbo la uzazi na kupitia mirija
ya kupitishia mayai, hivyo kusababisha maambukizi kwenye via vya uzazi vya mwanamke,na
hatimaye kusababisha ugumba.
Kwa mwanaume, kufanya ngono na mwanamke aliye katika hedhi ni hatari vilevile.
Kama ameambukizwa VVU, damu yake itakuwa na virusi vingi vya VVU.
KujiSiKia ViZuRi, aFYa na uSaFi
Katika tamaduni zingine, wanawake walio katika hedhi wanachukuliwa kama wachafu. Lakini
ukweli damu ya hedhi ni safi. Baada ya damu ya hedhi kutoka mwilini bakteria wanaweza
wakakua ndani yake, na kusababisha inuke, ndio maana usafi ni muhimu unapokuwa katika hali
hii. Wakati wa hedhi, oga angalau mara moja ili uwe msafi. Usitumie manukato kwenye via vya
uzazi yanaweza kukusababishia muwasho.
Vidokezi vitakavyosaidia kuzifanya siku zako ziwe nyepesi na starehe:
•
•
SURA YA 4 | WASICHANA
Wakati wote kuwa tayari, zijue siku zako za hedhi ili usije ukashitukizwa.
Acha kutumia chumvi nyingi, chumvi inafanya mwili wako uwe na maji mengi, hasa wakati wa
siku zako.Hii inaweza kukufanya kujisikia mwili mzito kuvimba tumbo kutokuwa na raha na
kuwa na mfadhaiko.
41