ACTA AGROPHYSICA

11
Wybór pola pod rzepak jest związany nie tylko z jakością gleby lecz również
z ukształtowaniem terenu. Pagórki i wzniesienia narażone na działanie
wysuszających, mroźnych wiatrów, często pozbawione okrywy śnieżnej, a także
stanowiska z zagłębieniami gromadzącymi większe ilości wody są zdecydowanie
gorszym stanowiskiem niż pola równe o łagodnym spadku. Na terenach
o większym nachyleniu, unika się zboczy północnych z powodu słabszego nasłonecznienia.
Zbocza o wystawie typowo południowej, na skutek silnego nagrzewania
się w godzinach południowych i oziębiania w nocy narażone są na
występowanie dużych wahań temperatury gleby, które przyczyniają się do wyniszczania
systemu korzeniowego roślin [53].
Niektóre opracowania podają, że rzepak można uprawiać na glebach odłogowanych.
Jest to informacja błędna, gdyż w warunkach polskich odłogowane są
głównie gleby bardzo słabe, całkowicie nieprzydatne do uprawy rzepaku [81].
Rzepak nie znosi gleb zakwaszonych, o zniszczonej strukturze, ubogich
w próchnicę i zachwaszczonych.
2.2. Wymagania klimatyczne
Rzepak ozimy jest rośliną dobrze rosnącą głównie w rejonach o wysokiej
wilgotności powietrza, potwierdzają to wysokie plony uzyskiwane w klimacie
morskim, także na wybrzeżach Morza Bałtyckiego. W Polsce plony rzepaku ozimego
są wyższe w rejonach o opadach przekraczających 525 mm w skali roku,
niż w rejonach o opadach niższych. Rzepak ozimy jest „niewrażliwy lub tylko
nieznacznie wrażliwy” na niedobory wody w okresie od wschodów do zahamowania
wegetacji przed zimą. Roślina ta dzięki głęboko sięgającemu korzeniowi
palowemu, pozwalającemu pobierać wodę z głębszych warstw gleby potrafi dobrze
przetrwać nawet 3-6 tygodniowe susze, a w warunkach polowych polskiego
klimatu nie występują jesienią susze przekraczające okres 9 tygodni. Większym
problemem są susze występujące w okresie ruszenia wegetacji na wiosnę aż do
osiągnięcia dojrzałości. Rzepak jary natomiast jest bardzo wrażliwy na susze, co
związane jest z wysychaniem i opadaniem pąków kwiatowych, powoduje to obniżenie
plonu i zawartości tłuszczu w nasionach [53].
Rzepak jest rośliną wrażliwą na zmiany pogody w okresie zimowym,
a zwłaszcza wahania temperatur i mrozy. Stopniowe obniżenie temperatury
i łagodne przejście od jesieni do zimowych mrozów powoduje zahartowanie roślin.
Nagromadzone w tym okresie zapasy węglowodanów oraz większe stężenie soku
komórkowego w komórkach roślinnych, pozwalają przetrzymać roślinom mrozy
bez okrywy śniegowej do –15°C. W przypadku zimowania rzepaku pod okrywą
śniegową rośliny mogą przetrzymać temperatury poniżej –25°C. Jest to możliwe
tylko wtedy, gdy śnieg spadnie na zamarzniętą już ziemię, w przeciwnym wypadku