ACTA AGROPHYSICA

42
Przeprowadzone badania [16,93] wykazały, że znaczna część nasion nie kiełkuje
bezpośrednio po zbiorze lecz dopiero w następnych latach. Stają się one chwastami
i powodują „zanieczyszczenie” genetyczne nowych plantacji rzepaku. Zapylone
w ten sposób rośliny wytwarzają nasiona z wysoką zawartością kwasu erukowego
i glukozynolanów, które mogą nawet przekroczyć obowiązujące normy [16].
Wysoki udział rzepaku w strukturze zasiewu i w związku z tym częsty jego powrót
na to samo pole sprawia, że zagrożenie niepożądanego zapylenia jest stosunkowo
wysokie. Zagrożenia te są związane również z występowaniem chwastów z rodziny
krzyżowych.
Na straty nasion wpływa szereg różnych czynników takich jak:
− cechy odmianowe,
− warunki meteorologiczne,
− nasilenie chorób i szkodników,
− czynniki agrotechniczne.
Każdy z tych czynników wpływa na rośliny i łuszczyny modyfikując skłonność
do osypywania nasion. Nałożenie się kilku takich czynników, np. niesprzyjająca
pogoda oraz występowanie chorób i szkodników doprowadza do tak
znacznych strat, że ponad połowa biologicznego plonu może ulec utracie.
Straty można ograniczać:
1. Stosując odmiany przystosowane do mechanicznego zbioru, to jest rzepak
o niepękających łuszczynach. Wieloletnie badania, oceniające podatność poszczególnych
odmian na pękanie i osypywanie nasion (przebadano kilkadziesiąt
jarych i ozimych form) pozwoliły wykazać, że pomiędzy najlepszymi a najgorszymi
odmianami istnieją prawie 3-krotne różnice.
2. Stosując odpowiednie maszyny zbierające – przystosowane do zbioru tej
rośliny. Za straty nasion odpowiedzialna jest przede wszystkim praca: listwy nożowej,
podajnika ślimakowo-palcowego, nagarniacza, rozdzielacza łanu. Łącznie
są one szacowane na ok. 70% globalnych strat wywołanych przez kombajn
(resztę stanowią straty wywołane pracą zespołu młócącego i czyszczącego).
3. Stosując odpowiednią technologię zbioru to znaczy taką, która zapewni niskie
straty, a jednocześnie wysoką wartość użytkową nasion. Technologia taka
powinna uwzględniać różne odmiany będące w uprawie, oraz terminy zbioru, np.
bardzo wczesny i bardzo późny, a także stan plantacji, zachwaszczenie, stosowanie
środków chemicznych czy regulatorów dojrzewania. Wszystkie te czynniki
w istotny sposób zmieniają biologiczne, chemiczne i mechaniczne właściwości
roślin (łodyg, łuszczyn, nasion), a to wymaga odpowiedniego przystosowania
sprzętu do zbioru.
W większości krajów w których uprawiany jest rzepak w tym również
i w Polsce, stosowane są dwie technologie zbioru jedno- i dwuetapowa.