ACTA AGROPHYSICA

70
Najwyższą wytrzymałość mechaniczną wykazywały nasiona o 6% wilgotności
przechowywane w temperaturze 30°C i poddane obciążeniu 150 kPa. Ich ocena
po 180 dniach przechowywania wykazała, że ok. 60% nasion uległo uszkodzeniu.
Nieco gorsze okazały się nasiona o 6% wilgotności przechowywane w 7
i 30°C i poddane obciążeniu 300 kPa.
6. PARAMETRY I PRZEBIEG PROCESU PRODUKCJI PALIWA RZEPAKOWEGO
6.1. Otrzymywanie oleju
W Polsce stosuje się trzy podstawowe technologie olejarskie, uzależnione od
skali uzysku produktu finalnego. Duże olejarnie przemysłowe stosują technologię
polegającą na wstępnym tłoczeniu oleju przy pomocy pras ślimakowych z ziarna
uprzednio poddanego kondycjonowaniu w prażalni. Drugim etapem jest ekstrakcja
pozostałej części oleju z wytłoku przy pomocy rozpuszczalnika. Technologia
ta pozwala na uzyskanie trzech produktów końcowych: oleju surowego, oleju
poekstrakcyjnego oraz śruty poekstrakcyjnej. Wskaźnik uzysku oleju otrzymanego
w przypadku tej technologii waha się w granicach 0,41-0,42. Zdolności przerobowe
olejarni wykorzystujących technologię klasyczną zawierają się w granicach
200-700 ton rzepaku na dobę. Technologia klasyczna posiada jednak pewne
wady. Śruta poekstrakcyjna ma zdecydowanie mniejszą przydatność paszową ze
względu na silnie zdenaturowane białko oraz zawiera resztki rozpuszczalnika.
Instalacja do ekstrakcji posiada wysoki wskaźnik zagrożenia wybuchem, emituje
do atmosfery węglowodory alifatyczne, a wody technologiczne są skażone węglowodorami
oraz produktami siarkoorganicznymi.
Olejarnie małe, o zdolnościach przerobowych około 50 ton na dobę, stosują proces
jedno- lub dwustopniowego tłoczenia na gorąco oleju z nasion rzepaku. Przed
przystąpieniem do procesu właściwego tłoczenia, nasiona są odpowiednio rozdrabniane
oraz kondycjonowane. W efekcie otrzymuje się olej surowy oraz wytłok.
Uzysk oleju surowego jest w tym przypadku odpowiednio mniejszy i waha się
w granicach 0,32-0,38, zależnie od zastosowanego procesu oraz stężenia oleju
w surowcu wyjściowym. W przeciwieństwie do technologii klasycznej, technologia
tłoczenia końcowego na gorąco jest proekologiczna, a walory paszowe wytłoku są
zdecydowanie większe (wyższa zawartość białka rozpuszczalnego, wyższa wartość
energetyczna, brak resztek rozpuszczalnika).
Olejarnie bardzo małe, mające zdolności przerobowe 1-15 ton na dobę, tzw.
miniolejarnie wykorzystują technologię końcowego tłoczenia na zimno, stosując
proces jedno lub dwustopniowy po uprzednim częściowym rozdrobnieniu nasion
i podgrzaniu ich do temperatury nie wyższej niż 45°C. Stosowanie tej technologii
pozwala na otrzymanie wskaźnika uzysku oleju z nasion rzepaku 0,25-0,29 [147].