ACTA AGROPHYSICA

12
rośliny pobudzone zostaną do intensywnej przemiany materii, wówczas wystąpią
procesy gnilne w wyniku braku powietrza. Wahania temperatury pod śniegiem są
mniejsze, a jej spadek nie jest tak znaczny jak w łanie bez okrywy śniegowej. Rzepak
jary już we wczesnej fazie liścieni jest odporny na temperatury do –4°C, a po
wytworzeniu liści nawet na temperatury niższe. Destrukcyjne dla rzepaku w skutkach
są również ostre wiatry wschodnie, które odwadniają tkanki i rośliny nie mogą
uzupełnić niedoborów wody z zamarzniętych warstw gleby [53,82]. Przykładem
niesprzyjających warunków klimatycznych w ostatnim okresie były lata 1996-1997
oraz rok 2003 kiedy wystąpiło wymarznięcie roślin rzepaku na znacznej powierzchni
(wymarznięciu uległo ok. 40% plantacji).
Rzepak jest również wrażliwy na zalanie wodą lub zabagnienie gleby. Części
nadziemne i korzenie gniją wtedy z braku dostępu tlenu (wymakanie roślin).
Wrażliwość rzepaku na wymakanie jest znacznie większa niż zbóż, dlatego powinien
on być uprawiany na glebach drenowanych oraz na polach pozbawionych
nieckowatych zagłębień [96].
2.2.1. Przezimowanie roślin
Rzepak zaczyna wschodzić na polu po 8-20 dniach od zasiewu w zależności
od temperatury i wilgotności gleby. Po wschodach podczas jesiennego rozwoju
rzepak tworzy silny system korzeniowy spulchniający głęboko glebę. Głęboki
i rozbudowany korzeń jest warunkiem dobrego przezimowania i stabilnych plonów.
Korzeń optymalnie przygotowany do przezimowania powinien mieć średnicę 1 cm
i długość 20 cm. Jesienią w zależności od przebiegu wegetacji roślina tworzy rozetę
liściową. Pozostałe zawiązki liści są uśpione lecz ich liczba (na wiosnę) jest już
ustalona. Rozmiar rozety zależy (oprócz gęstości łanu) od temperatury oraz zasobności
stanowiska w wodę i składniki pokarmowe. Wytworzona jesienią sucha masa
ma wpływ na późniejszą zdolność plonowania roślin. Przy późnym siewie i słabo
wyrośniętych roślinach zawiązuje się mało liści (optimum wynosi 8-10) oraz następuje
słabe zawiązywanie części generatywnych przez co ograniczone jest tworzenie
pędów bocznych i łuszczyn [166]. Niebezpieczne jest również doprowadzenie do
nadmiernego wzrostu roślin. Następuje to przy dużym zagęszczeniu łanu (konkurencja
w dostępie do światła) oraz przy zbyt obfitym nawożeniu azotowym. Należy
zatem unikać wybujałego wzrostu roślin przed zimą, gdyż nieosłonięty stożek
wzrostu ma gorsze szanse na przezimowanie). Zabezpieczeniem się przed tego typu
zjawiskiem, może być stosowanie regulatorów wzrostu. W okresie jesiennym rzepak
narażony jest również na liczne choroby grzybowe typu: sucha zgnilizna kapustnych,
czerń krzyżowych, jasna plamistość liści, szara pleśń. Zaniechanie
ochrony przed tymi chorobami, może spowodować straty plonu od kilku do kilkudziesięciu
procent.