ACTA AGROPHYSICA

44
bądź też wpływa na jakość uzyskanych nasion. Taką cechą, jest niewątpliwie
wilgotność nasion. Jest to informacja zarówno o dojrzałości zbieranych nasion,
jak i o koniecznym zakresie regulacji podzespołów roboczych kombajnu, którym
będzie dany łan koszony. Parametr ten można w prosty sposób określić za
pomocą niezbyt drogich aparatów do szybkiego określania wilgotności. Łan
rzepaku w fazie dojrzałości pełnej przybiera charakterystyczny rudawy kolor.
Jako moment odpowiedni – początek zbioru – należy przyjąć fazę dojrzałości,
gdy nasiona osiągną wilgotność poniżej 17% (patrz dynamika schnięcia rysunek 8).
Analiza przebiegu wilgotności nasion dokonana na ośmiu odmianach podczas czterech
sezonów wegetacyjnych pozwoliła przyjąć tę wartość jako maksymalną, która
zapewnia właściwą dojrzałość (ilość chlorofilu, LK, LN oraz wytrzymałość mechaniczną).
Uzasadnienie granicznej wilgotności nasion wynoszącej 17% wynika
z podatności takich nasion do szybkiego samozagrzewania. Związane jest to ze
wzmożonym oddychaniem nasion, które nie przeszły jeszcze okresu spoczynku oraz
z silnego rozwoju mikroorganizmów.
Należy zaznaczyć, że nasiona zbierane kombajnem bardzo szybko ulegają
wtórnemu zawilgoceniu. Następuje to pod wpływem zanieczyszczeń, np. resztek
słomy, której wilgotność w czasie zbioru wynosi ok. 70% oraz nasion chwastów,
również o znacznej wilgotności. Stąd jeżeli zmierzymy wilgotność nasion
zebranych z pojedynczych roślin, to należy także uwzględnić fakt, że tuż po
zbiorze ich wilgotność (w masie) natychmiast wzrośnie o 1,5-2%. Stąd decydując
się na taki sposób zbioru musimy mieć zapewniony dostęp do suszarni
o stosunkowo dużej wydajności.
Wilgotność nasion nie jest cechą stałą, lecz zależną od wilgotności otaczającej
je atmosfery. Znajomość wilgotności kondycjonalnej (gdy prawie 100%
wody jest związana przez koloidy komórkowe) ma duże znaczenie dla określenia
właściwych warunków przechowywania nasion, bowiem wtedy obserwuje
się znaczne osłabienie procesów przemiany materii. Górna granica tej wilgotności
określana jest mianem wilgotności krytycznej lub granicznej. Jej przekroczenie
doprowadza do pojawienia się w nasionach tzw. wody wolnej, następstwem
czego jest wzmożenie procesów enzymatycznych i pobudzenie nasion do
intensywnego życia. Nasiona jako ciała koloidalno – kapilarno – porowate
mogą wydzielać lub pochłaniać parę wodną z powietrza. W stanie powietrznie
suchym nasiona utrzymują tzw. wilgotność równoważną. Oznacza to, że zawartość
wody w nasionach zależy od nasycenia powietrza (w określonej temperaturze)
parą wodną, ale nie jest mu równa. Wilgotność równoważną dla nasion
rzepaku i pszenicy w zależności od wilgotności względnej powietrza przedstawiono
na rysunku 12.