ACTA AGROPHYSICA

34
opłacalności plonowania, że wymaga stałej kontroli plantacji. W przypadku podejrzenia,
że przekroczony został próg szkodliwości, należy niezwłocznie wykonać
określone zabiegi. Największe szkody powodują: gnatarz rzepakowy, chowacze,
słodyszek rzepakowy, pryszczarek kapustnik oraz mszyca kapuściana. Zależnie od
regionu Polski szkodniki te występują w różnym nasileniu oraz wykazują dużą
zmienność w poszczególnych sezonach. Ich zwalczanie polega na wykonaniu 2-3
zabiegów insektobójczych [75].
Znaczne szkody powodowane są także przez chowacze [102,107], których
larwy mogą uszkadzać nie tylko łuszczyny lecz także łodygi powodując przedwczesne
dojrzewanie porażonych roślin (rys. 7). Uzyskane z nich nasiona są małe,
brązowe i osypują się przed osiągnięciem przez łan właściwej fazy dojrzałości.
Powstałe w ten sposób straty w plonie mogą sięgać do kilku procent. Potwierdzają
to badania Kelm [69].
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że łuszczyny roślin porażonych
przez chowacze łodygowe są o 20-30% bardziej podatne na pękanie
w porównaniu do roślin zdrowych. Również sztywność łodyg, szczególnie w ich
dolnej strefie ulega zmniejszeniu o ponad 40% [151].
Rośliny porażone znacznie wcześniej osiągały pełną dojrzałość (średnio
o ok. 3-4 dni), ponadto posiadały mniejszą ilość wykształconych łuszczyn, a także
znacznie obniżone wartości parametrów odpowiedzialnych za plonowanie np.
masę 1000 nasion. MTN obliczona dla roślin zdrowych różniła się w porównaniu
do roślin chorych o 1,27 g. Przyjmując, że na jednej plantacji wszystkie rośliny są
porażone, a na drugiej tylko zdrowe to różnica w plonie wyniesie 1,27 t·ha –1 . Wynika
stąd, że są to bardzo znaczące wielkości, które mogą zadecydować o opłacalności
produkcji. Ponieważ porażonych roślin w łanie stwierdzono około 20%
oznacza to, że o około 0,25 t zmalał uzyskany plon. Nie wzięto przy tym pod
uwagę zdecydowanie łatwiejszego osypywania się nasion roślin porażonych
w czasie dojrzewania oraz podczas zbioru (agresywna praca zespołu żniwnego –
listwa tnąca, nagarniacz i rozdzielacz). W efekcie plon pochodzący z roślin porażonych
może ulec zmniejszeniu o ponad 35%. Zostało to potwierdzone w badaniach
wykonanych przez Kelm [69].
Znaczne szkody, przy ciepłej i wilgotnej pogodzie, wyrządzają również ślimaki
występujące w południowo-zachodniej część kraju. Największe spustoszenie
powodują po siewie i w okresie wschodów. Jeden ślimak pomrowik plamisty
w warunkach laboratoryjnych niszczył w ciągu 13 dni żerowania 10 siewek rzepaku
(powodując 95% ich uszkodzenia). Oprócz zabiegów uprawowych populację
ślimaków ograniczają: wykaszanie miedz i rowów, osuszanie zbyt wilgotnych
pól, wapnowanie gleb, zbieranie słomy, kamieni. Intensywna walka ze szkodnikami
jest tym istotniejsza, że koszty jej stosowania stanowią zaledwie 5,2% całości
kosztów bezpośrednich poniesionych na produkcję rzepaku [75,77,96].