ACTA AGROPHYSICA

zielone, liście są drobne, zwijają się łyżkowato i sprawiają wrażenie bardziej
twardych i kruchych. Rośliny kwitną słabo, mają płatki kwiatów jasnożółte do
białych, są wątłe, słabo rozgałęzione i wykształcają zdeformowane łuszczyny
z małą ilością drobnych nasion.
W nawożeniu rzepaku należy także uwzględniać mikroelementy,
a zwłaszcza bor i mangan [46]. Niedostatek boru przyczynia się do jednej
z poważniejszych chorób fizjologicznych rzepaku tzn. zahamowania tworzenia
owoców. W efekcie niedobór tego mikroelementu może spowodować obniżenie
plonu nasion nawet do 60-80%. Rzepak wykazuje kilkakrotnie wyższe potrzeby
pokarmowe w stosunku do boru w porównaniu z roślinami zbożowymi. Roślina
ta pobiera z plonem na obszarze 1 ha od 200 do 500 g tego składnika. Aby zaspokoić
tak wysokie potrzeby pokarmowe na glebach o niskiej zawartości boru
należy zastosować 1-3 kg B·ha –1 . Bor można wprowadzać z nawozami fosforowymi
lub wieloskładnikowymi zawierającymi ten składnik. Można też zastosować
go w formie boraksu, stosując ten nawóz doglebowo w ilości 10-20 kg·ha –1 .
Obecnie mikroelementy – w tym także bor – stosuje się najczęściej dolistnie.
W przypadku boru w glebach o niskiej zasobności w ten pierwiastek zaleca się
dwukrotny oprysk roztworem boraksu, zawierającym 0,5 kg B·ha –1 . Zabiegi
przeprowadza się zwykle na początku zwierania rzędów i w okresie pąkowania
roślin. Przy niedoborach boru blaszki liściowe młodych liści rzepaku są pofałdowane,
mają czerwonawofioletowe zabarwienie i podwinięte brzegi. Pojawia
się zaburzenie wzrostu pędu, przedwczesne żółknięcie, zamieranie pąków
kwiatowych. Roślina zawiązuje mniej łuszczyn, ma mniej nasion.
Na glebach o odczynie bliskim obojętnemu może zachodzić konieczność
nawożenia manganem. Niedobór tego składnika wpływa na zmniejszenie zawartości
tłuszczu w nasionach oraz obniża liczbę łuszczyn na roślinie. Objawem niedoboru
manganu jest chlorotyczne przejaśnienie liści. Przy niskiej zasobności
gleb w ten mikroelement, zaleca się stosowanie go doglebowo w postaci siarczanu
manganu względnie tlenku manganu. W formie siarczanu wprowadza się zwykle
10-20 kg Mn·ha –1 , a w postaci tlenku 20-50 kg Mn·ha –1 . Mangan można również
zastosować dolistnie, wówczas jednokrotna dawka wynosi 0,5-1,0 kg Mn·ha –1
w postaci roztworu MnSO 4 lub 0,1-0,2 kg Mn·ha –1 w formie chelatu.
W przypadku nie stosowania nawozów organicznych mogą mieć miejsce
niedobory także innych mikroelementów, takich jak miedź lub cynk. Objawem
niedoboru miedzi są zniekształcenia najmłodszych liści rzepaku oraz obumieranie
pąków kwiatowych na wierzchołku rośliny. Przy braku cynku na liściach
występuje chlorotyczne przejaśnienie. Z badań Bobrzeckiej i Salamonika [3]
wynika jednoznacznie, że nawożenie rzepaku miedzią wpływa bardzo korzystnie
na plon nasion i na zawartość w nich tłuszczu. Autorzy cytowanych prac
jednocześnie podkreślają, że korzystny wpływ miedzi na analizowane cechy
21