ACTA AGROPHYSICA

51
kombinacjach doświadczenia istotny spadek MTN w czasie opóźnionego zbioru,
a różnica pomiędzy masą nasion zebranych w terminach optymalnych
i opóźnionych wynosiła w skrajnych przypadkach nawet 1,22 g [127].
Analiza różnic MTN w poszczególnych latach (2001 i 2002) nie wykazała
istotności tego czynnika.
4. SUSZENIE NASION
4.1. Suszenie wysokotemperaturowe
Suszenie nasion rzepaku stanowi jeden z bardziej istotnych elementów
w kompleksie zabiegów określanych jako obróbka pozbiorowa. Efektywność tego
procesu ma wpływ zarówno na poniesiony koszt, jak i jakość uzyskiwanego oleju
i śruty poekstrakcyjnej. Niska kondycja finansowa przedsiębiorstw rolniczych
powoduje, że do suszenia nasion rzepaku używane są często suszarnie nie spełniające
wymogów techniczno – eksploatacyjnych.
Z przeprowadzonych w rejonie surowcowym ZT „Kruszwica” S.A. badań wynika,
że ponad 24% suszarń używanych do suszenia rzepaku, była wykonana przed
rokiem 1980, a 44% po roku 1990 [126]. Z tym problem wiąże się zarówno ich
sprawność techniczna, jak i sposób kontrolowania oraz rejestracji temperatury
czynnika suszącego. Taka sytuacja zmusza do dokładnej oceny przydatności technologicznej
nasion rzepaku suszonych w tych warunkach. Dotyczy to szczególnie
suszarni bębnowych, jak również suszarni, w których nasiona suszone są ogrzanym
powietrzem wdmuchiwanym bez wykorzystania wymienników ciepła bądź przy ich
uszkodzeniu. Ze względu na różne systemy, zdolności przerobowe i typy suszarni
jakość końcowa nasion może być bardzo różna [35].
W końcowym efekcie może dojść do skażenia, suszonych w ten sposób nasion,
substancjami o działaniu mutagennym i rakotwórczym. Należą do nich wielopierścieniowe
węglowodory aromatyczne (WWA). Najgroźniejszym przedstawicielem
tej grupy jest składnik smoły węglowej i pogazowej oraz produkt niecałkowitego
spalania związków organicznych – benzo(a)piren. Jego zawartość w produktach spożywczych
(wg norm FAO/WHO) nie powinna przekraczać 10 µm·kg –1 [61]. Przeprowadzone
badania oleju rzepakowego, słonecznikowego i sojowego wykazały
zawartość benzo(a)pirenu na poziomie 0,3-3,7 µm·kg –1 , to jest znacznie niższą od
przewidywanej normy. Największe ilości tego związku i jego pochodnych występowały
w tłoczonym oleju rzepakowym.
Niezmiernie ważne jest więc, aby do suszenia rzepaku stosować jedynie suszarnie
spełniające bardzo zaostrzone rygory technologiczne (ustabilizowana
temperatura, równomierność suszenia, brak dostępu spalin).