3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

520B. PotwardowskaA. HusseinTransformacja MECHANIZMY KORUPCJOGENNE ustrojowa a pola – cztery korupcji grzechy główne władz publicznych6traktowanie znajomego nam pacjenta, pomimo,iż lekarz ten pobiera za swoją pracę wynagrodzenie.Czy często zastanawiamy się,gdzie się kończy zwykła, ludzka wdzięczność,a gdzie zaczyna proceder korupcji? Zastanawiającsię nad tym faktem, rozmawiającz osobami, które pamiętają bardziej zamierzchłeczasy, doszłam do wniosku, iż my, Polacy,skłonności korupcyjne mamy trochę we krwi.Obcując z osobami będącymi moimi rówieśnikami,a pochodzącymi z zagranicy, oraz słyszącich zdecydowany sprzeciw na zachowaniaz zakresu „wdzięczności” wobec lekarzy, nauczycieli,czy urzędników zaczęłam się zastanawiać,co różni ode mnie moich rówieśnikówz Europy Zachodniej. Analizując jednocześnieprzyczyny korupcji, takie jak luki w prawie,czy brak konkretnych dóbr zauważyłam, żeodróżnia nas przeszłość. A konkretnie – innysystem polityczny, który przecież tak niedawnoupadł, zastąpiony przez następny, którybardziej zbliżył nas do krajów m.in. EuropyZachodniej.Ten przeszły „inny system polityczny” powoduje,iż Polska, podobnie jak kilka innychkrajów Europy Środkowo-Wschodniej nazywanajest mianem kraju „postkomunistycznego”.Pojęcie to oznacza w najprostszym ujęciupaństwa leżące w konkretnym regionie geograficznym,który przynależał onegdaj do byłegoZwiązku Radzieckiego. Państwa te mają podobnąhistorię na przestrzeni lat 1945 –1989/91i pod pewnymi względami nadal coś je łączy.Przede wszystkim noszą piętno rządzeniaprzez wąskie elity polityczne partii komunistycznych,gdzie wszelkie sprawy załatwianebyły „prawem telefonu”, czyli przekazywanejinformacji np. o preferowanych wyrokach sądóww rozstrzygnięciach konkretnych spraw 1 .Istnieje wiele przykładów na panowanie podobnychzasad w środowiskach politycznychczasów komunizmu. Zasady te, a właściwie ichbrak, oddziaływały na społeczeństwo i powodowałydużo większe konsekwencje społeczne,niż wówczas przypuszczano. Utrwaloneschematy myślowe na „załatwianie spraw” powodowały,iż wiele osób uważało takie nieformalneułatwienia za zupełnie legalne i dopuszczalne.Dlatego wysuwam tezę, iż w związkuz panowaniem komunistycznego systemupolitycznego, a następnie wstrząsami związanymiz jego obaleniem oraz nastaniem dobygospodarki rynkowej i otwarciem ekonomii naświat, mamy do czynienia z różnymi rodzajamii polami korupcji oraz innymi cechami charakterystycznymi,co będę się starała w niniejszejpracy udowodnić.Chcąc zgłębić jakikolwiek temat społeczny,wpierw należy go dogłębnie zdefiniować.Ponieważ tytuł mojej pracy określa niejakojej temat, z pozoru zawężając go do zjawiskakorupcji, jestem dłużna sprostowanie: niniejszapraca będzie poświęcona zjawisku, któreszeroko nazywam KORUPCJĄ, co nie zawszepokrywa się z definicjami tych, którzy badalito zjawisko przede mną. Moje pojęcie korupcjijest dużo szersze, zanim jednak przystąpiędo swoich dywagacji i wniosków na ten temat,przedstawię, w jaki sposób korupcja i zjawiskajej pokrewne definiowanie są w literaturzeprzedmiotu, oraz w jaki sposób zjawisko to siębada.1.1. Próba zdefiniowania zjawiskakorupcji i jej podziałW poszukiwaniu definicji korupcji w pierwszejkolejności zwróciłam się do popularnejencyklopedii, która wyjaśnia pojęcie następująco:„Korupcja – przyjmowanie przez pracownikainstytucji państwowej lub społecznejkorzyści majątkowej lub osobistej w zamianza wykonanie czynności urzędowej lub naruszenieprawa: przekupstwo, łapownictwo” 2 .Już przy pierwszej próbie zdefiniowania zjawiskanapotykamy, w mojej opinii, problem– encyklopedia bowiem utożsamia korupcjęz przekupstwem i łapownictwem, ale niestetyogranicza zjawisko do występowania w instytucjachpaństwowych i społecznych. A istniejeprzecież wiele obszarów, które są związanez własnością prywatną (szczególnie po transformacjiustrojowej, która niejako jest drugimbohaterem tej pracy) i niosą podobny skutek jakkorupcja występująca w instytucjach publicznych.Także upieram się na szersze pojęcie korupcjizarówno przed rzeczoną transformacją(drobne łapownictwo podczas braku podażyprzed nastaniem gospodarki wolnorynkowej),jak i po jej nastąpieniu (afery futbolowe, przetargiw spółkach prawa handlowego, funduszeUnii Europejskiej). Poszukując możliwienajszerszego wyjaśnienia zjawiska korupcji,przyjrzyjmy się zatem dostępnym definicjom,proponowanym przez różne organizacje i instytucjezwiązane z problemem korupcji.Transparency International definiuje korupcjęjako „nadużycie stanowiska publicznego