3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

Nr 1B/2013P R Z E G L Ą D A N T Y K O R U P C Y J N Y527lityka rządu szerząca informacje na temat instytucjiprewencyjnych i ich skutecznego działaniamoże spowodować odczucie, iż poziomkorupcji spadł. Aktualnie wszystkie te czynnikiwydają się kształtować opinię społeczeństwaw sposób może nie doskonale, ale umiarkowanierzetelnie. Wyobraźmy sobie natomiast poziomświadomości i rzetelnej wiedzy na tematzjawiska w Polsce powojennej i przez okresfunkcjonowania Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej– gdy media donosiły o sprawach wyłączniewybranych i w ukształtowanym odpowiedniokontekście, gdy stopień dezinformacjibył znaczący, oraz gdy w końcu w czasachgospodarki socjalistycznej ograniczona ilośćdóbr i ograniczony dostęp do nich powodowałpokusę i możliwości do nadużywania przywilejówi występowania zjawisk korupcyjnychpod każdą postacią – łapownictwa, nepotyzmu,kumoterstwa itp. Oczywiście realia gospodarkirynkowej dają nowe możliwości do nadużywaniaprzywilejów, a świadomość społeczeństwajest kształtowana przez nierzadko subiektywnemedia, jednak przy czytaniu sondaży należybrać pod uwagę stopień tej społecznej świadomości.Z uwagi na fakt, iż przedmiotem badaniasondażowego przeprowadzonego na „próbiespołeczeństwa” jest percepcja zjawiska korupcji,a nie samo zjawisko, dlatego należy uszczegółowić,jakiego rodzaju czynniki mogą tę percepcjęzakłócić i nakierować na tor niezbieżnyz rzeczywistością. Może to być zatem programpolityczny władzy rządzącej, stopień i sposóbinformowania społeczeństwa o zjawisku(również w formie działań prewencyjnych),działalność organów ścigania, aktywność organizacjitrzeciego sektora. Zatem kierunekinformowania przez rząd społeczeństwa możesprawić, iż opinia publiczna będzie przekonanao skutecznym rozprawianiu się rządzącychz korupcyjnymi przewinieniami poprzedniegoskładu rządu, lub też nieumiejętnie prowadzonakampania informacyjna może spowodowaćpoczucie wszechogarniającego procederu. Takjak zauważyliśmy na przykładzie miasta, gdzieprowadzono kampanię antykorupcyjną, i jaknieadekwatnie interpretowano stan rzeczywistytego typu przewinień, w ten sposób kształtowanezdanie społeczeństwa należy czytaćprzy opracowywaniu sondaży. Odpowiednikontekst spraw ma bowiem niebagatelne zdarzenie,gdy zapominamy, iż sondaż dotyczącykorupcji, przeprowadzony wśród społeczeństwa,jest wyłącznie odbiciem percepcji zjawiskai informacji o nim.Podobny problem występuje przy badaniuIndeksu Transparency Internetional, gdzie badaniezjawiska korupcji ogranicza się wyłączniedo jego społecznej percepcji, co może powodować,iż w krajach o podobnej faktycznejskali zjawiska korupcji, wartość IPK jest różna,pomimo że w ostatnim czasie zrezygnowanoz opinii sondaży społecznych na rzecz opiniieksperckich (metoda delficka opisana zostałaponiżej). Ranking szereguje państwa wedlepunktacji IPK (CPI), gdzie 10 punktów oznaczakraj wolny od korupcji, a 0 – kraj całkowicieskorumpowany 17 . TI broni swoich metod,które ich zdaniem wykazują daleką rzetelność,będąc przeprowadzane na szeroką skalę przybraku zniekształcenia przez kulturowe czynniki.Jest w tym dużo racji, bowiem na kształtwskaźnika ma wpływ opinia lokalnych przedsiębiorcóworaz inwestorów inwestującychw badanym kraju 18 .Pomimo iż IPK jest badane rokroczniei to na międzynarodową skalę, sami badacze TIpodkreślają, iż nie można wskaźniku porównywaćrok do roku, nawet w tych samych krajach– wynika to z faktu, iż przy każdym rokrocznymbadaniu zmieniana jest próba badawcza,modyfikowane są narzędzia i sama metodologia,należy być zatem szczególnie uważnympodczas korzystania ze wskaźnika Indeksu.W ciekawy sposób do badań nad korupcjąpodchodzi Paolo Mauro. Nie poprzestaje onwyłącznie na badaniu indeksów bądź przeprowadzaniuanaliz – korzysta on bowiem z jużprzeprowadzonych badań zestawiając je zesobą. Przykładem takiego badania może byćzestawienie pokazujące zależność pomiędzypoziomem percepcji zjawiska korupcji i jejzmian w poszczególnych krajach a wzrostemgospodarczym i wartością inwestycji. Jednaki te badania nie dają ostatecznie akceptowalnychwyników, gdyż badacz nie wziął poduwagę błędu IPK 19 .Ponieważ respondenci nie są zwykle świadomiczynników, które wpływają bezpośredniona ich opinię, tak ważny jest odpowiedni dobórnarzędzia badawczego i jego struktury oraz samejgrupy docelowej. Piotr Koryś przedstawiapytanie z Raportu CBOS, które mogłoby przysporzyćwielu kłopotów badaczowi:Jak Pan(i) sądzi, czy korupcja w Polsce jestproblemem dużym czy małym?a) bardzo dużym,6