3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

534B. PotwardowskaA. HusseinTransformacja MECHANIZMY KORUPCJOGENNE ustrojowa a pola – cztery korupcji grzechy główne władz publicznych6pieniądze zawsze umożliwiają wstęp na studia,podczas gdy zaledwie 13,9% absolwentów studiówzgadza się z tym stwierdzeniem. Podobneróżnice w wynikach można zaobserwowaćprzy pytaniu dotyczącym działania łapówkiprzy staraniach o dobrą posadę – odpowiedźpozytywną wybrało 46% osób z wykształceniempodstawowym, przy zaledwie 15,1%osób z wykształceniem wyższym. Dodatkowobadacze zauważają występowanie zależnościpomiędzy miejscem zamieszkania, a przekonaniuo mocy łapówki.„Bardziej wykształconemu trzeba łapówkędać w sposób delikatny (może się obrazić).Moc zarządzeń sprzyja łapownictwu. Proponujęutworzyć Centralne Biuro ds. Łapownictwa,którego zadaniem byłoby analizowanie nowowydanych przepisów pod kątem, czy nie kryjąsię w nich możliwości sprzyjające rozwojowiplagi nadużyć, łapownictwa itp. (…) Jedenz naszych korespondentów informuje nas, żewg orzecznictwa Sądu Najwyższego: kwiaty,fotografia i akt miłosny (!) nie są łapówką”.Prawniczka po 50.Naturalnie następnym pytaniem badaczybyło:„Jakie są przyczyny łapówkarstwa?”Badacze wysuwają przy tym pytaniu tezę,iż powszechnie uważa się, że łapownictwo maswoje pochodzenie w naszej historii – trudachrozbiorów, następnie dzikim kapitalizmie,a następnie trudach wojennych i zwłaszczaokupacyjnych, gdzie czyjaś przychylność byłasprawą życia lub śmierci. Odpowiedź taka znalazłasię więc w kafeterii odpowiedzi, jednakzaledwie 18,8% respondentów opowiedziałasię za „uginaniem się pod brzemieniem złejspuścizny historycznej” jako przyczyną polskichzachowań łapówkarskich. Jednocześnieaż 77% osób jako przyczynę zjawiska wskazałozłą organizację życia publicznego, w tymnieżyciowych przepisów, brak kontroli i nieelastycznośćsystemu.Porównując to badanie z sondażem z roku1976, można zauważyć, iż wśród odpowiedzinie znalazła się przyczyna niedostatecznej ilościdóbr, która była najczęściej wybierana przysondażu OBOPiSP. Z powodu braku treściankiety nie wiemy jednak, czy odpowiedź taw ogóle znalazła się w kafeterii.Badacze zwracają uwagę na jedną z możliwychprzyczyn występowania zjawiska – otóżna pytanie: „Czy istnieje zwyczaj wręczaniaprezentów w miejscach pracy i nauki” twier-dząco odpowiedziało aż 80% ankietowanych– dlatego autorzy wskazują ten fakt za jednąz głównych przyczyn występowania zjawiskapomimo, iż odpowiedź taka nie była zamieszczonaw kafeterii pytania nr 2. Ciekawe wynikidało również pytanie o powody tego zwyczaju– za najczęściej wskazywaną przyczynę było„stworzenie przyjemnej przyjacielskiej atmosfery”(44%), następnie niewinna odpowiedź„przychylne usposobienie do osób obdarowywanych”(41,1%). Dopiero na trzecim miejscuznalazła się odpowiedź, iż jest to „bezpiecznaforma łapówki”, którą zaznaczyło 11,3% respondentów.Autorzy badania postanowili następnie dowiedziećsię, jaka jest opinia Polaków na temat„kosztów” uzyskania pewnych dóbr i przysług.Dlatego w pytaniu nr 3 wymieniono kafeterięzałożonych z góry odpowiedzi. Oto, jak kształtowałosię pytanie i wartości uzyskanych odpowiedzi:„W pewnych kręgach rozpowszechnionesą opinie, że niektóre dobra można uzyskać załapówkę. Za ile pana(i) zdaniem, można osiągnąćnastępujące walory?”Najrzadziej wybierana odpowiedź (16,5%)dotyczyła szans uzyskania za gotówkę fałszywychdyplomów szkoły średniej i wyższejuczelni. Co ciekawe, na kupienie maturyi dyplomu uczelni wyższej wskazują w większościci, którzy ich nie posiadają, wyceniającte dobra na 5–10 tys. zł (24,5%) lub10 tys. zł (30,9%). Podobna zależność występujew przypadku „ceny” „posady kelneraw dobrym lokalu” – na najwyższą wartośćkosztów tej posady wskazują w większościosoby z wyższym wykształceniem. I choćjest to sondaż dotyczący wyłącznie percepcjizjawiska łapownictwa, to przez wybór respondentównajwyżej wycenianej posady potwierdzasię spostrzeżenie na temat braku dóbr jakoprzyczyny szerzącego się w PRL zjawiska korupcji.Otóż najwyżej wycenianym „dobrem”w PRL była posada kierownika komisu, czylisklepu z używanymi towarami „luksusowymi”.Raport zawiera następnie informacje natemat stosunku respondentów do zjawiska łapownictwa.Tu badacze stawiają twarde stwierdzenie,iż aż 89% respondentów żąda zaostrzeniakar dla łapówkobiorców i łapówkodawców,wychodząc z założenia, iż winne procederowisą jego obie strony. Zestawiając jednak te wynikiz dopowiedzianymi uzyskanymi kilka latpóźniej, w roku 1976 przez sondaż OBOPiSP