3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

544B. PotwardowskaA. HusseinTransformacja MECHANIZMY KORUPCJOGENNE ustrojowa a pola – cztery korupcji grzechy główne władz publicznych6Pomoc publicznaPo nastaniu ery gospodarki rynkowejw Polsce, wytworzyła się nowa silna grupajako aktor na arenie makroekonomii – prywatniprzedsiębiorcy. Z reguły przedsiębiorczośćuznano za cechę służącą samowystarczalnościpodmiotów gospodarczych, jednakpaństwo bardzo szybko stworzyło kilka ulgi zachęt dla tej samodzielnej grupy. Kolejnymzatem przykładem na pojawienie się nowegopola korupcji po nastaniu gospodarki rynkowej,jest pomoc publiczna, jaką państwo możeudzielić prywatnemu przedsiębiorcy – czy tow postaci dotacji, czy ulgi podatkowej. Praworegulujące pomoc publiczną i możliwości aplikowaniapo nią powinno w sposób szczególnybyć przygotowane z należytą starannością,stanowiąc podstawę do uczciwej konkurencji.Jednak projekt ustawy z 2000 r. ograniczyłpodmiotowo możliwość ubiegania się o takąpomoc wyłącznie do przedsiębiorców wedługdefinicji Prawa o działalności gospodarczej zostawiającpoza nawiasem wszystkie podmiotyniezarobkowe, które mogą być powołane przezosobę która taką pomoc otrzymała, a założyłaodrębne fundacje, stowarzyszenia i inne podmiotynie działające dla zysku. W ten sposóbwielu aktorów życia gospodarczego obeszłoprzepisy ustawy i wzbogaciło się kilkukrotnie.Ponieważ pomoc zgodnie z zapisami ustaw nieobejmowała szczególnych państwowych osóbprawnych, takich jak ARP, ARR, które to z koleinie udzielają pomocy publicznej a pomocinnego rodzaju, co tworzy potężny obszar korupcjogenny.Zasady udzielania pomocy przedsiębiorcomzostały określone odgórnie przez Unię Euronieogłoszeń o wywieszeniu wykazu nieruchomości,nieodnajdowanie poprzednich właścicieli,skracanie terminów rozstrzygnięciaprzetargu. Problemem jest także powoływaniekomisji przetargowych, takim jak wybór na„obiektywnych” obserwatorów radnych. Samopis przedmiotu zamówienia pełen może byćrównież nieścisłości występujących wedługklucza, który zna wyłącznie jeden inwestor,który będzie w stanie jako jedyny spełnić wymaganiaprzetargu.W ten sposób oprócz pięty achillesowejsamorządów (nieruchomości) omówiliśmyrównież współczesne narzędzie wydawaniapublicznych pieniędzy, jakim jest przetargpubliczny. Wszystkie instytucje publiczne bowiemmuszą dokonywać zakupów bądź zakupywaćusługi przy pomocy narzędzia, jakimjest przetarg publiczny. Problemy wymienionepowyżej nie dotyczą zatem wyłącznie nieruchomościbędących własnością samorządu,a wszystkich zakupów i zleceń wykonywanychprzez instytucje publiczne.Oczywiście obsługa komunalnych nieruchomościnie jest jedynym obszarem korupcjogennymw samorządzie. Jest to jednak najbardziejwyraźny przykład, w jaki sposób przydostępie do dóbr publicznych i przy obowiązkuich rozdysponowania można dostosowaćnarzędzia demokracji do samowzbogaceniasię. Najbardziej w społecznościach lokalnychwidoczny jest fakt, iż korupcja powoduje ograniczenierównego dostępu do rynku. W gospodarczejkonkurencji wygrywają ci, którzyposiadają odpowiednie zaplecze finansowe,towarzyskie lub polityczne. W systemie gospodarkirynkowej pewien stopień bezrobociajest rzeczą naturalną, a jednym z najlepszychsposobów jego przeciwdziałania jest rozwójdrobnej, lokalnej przedsiębiorczości. Na tojednak obywatele zupełnie uczciwi decydująsię w warunkach uczciwej konkurencji i przyjednakowych szansach na starcie. Tymczasemkorupcja w samorządzie zniechęca drobnychpretendentów na przedsiębiorców 43 .Demokracja daje możliwość względnegorozliczenia dotychczas rządzących elit politycznychpodczas wyborów po upływie kadencji.Ma to jednak większe znaczenie wśródpolityków szczebla centralnego. Na szczeblulokalnym bowiem, w samorządzie, działamechanizm przybliżony do opisanego przezEdwarda Banfielda w książce na temat moralispołeczeństwa zacofanego 44 . W lokalnym spo-łeczeństwie bowiem ograniczenie budżetowepowoduje, że wymiana polityków podczaswyborów ze skorumpowanych na uczciwychpowoduje często rozczarowanie mieszkańców.W nowej rzeczywistości nie wiadomo jak załatwiasię sprawy w przeciwieństwie do poprzedniegoukładu, a układ poza polityczny jest taksilny, że i tak wiąże ręce uczciwych politykówi urzędników. Można zatem rzec, iż organizacyjniei ekonomicznie układ skorumpowanyjest w krótszym okresie bardziej opłacalnyw lokalnej społeczności, niż prawe rządy nowejelity politycznej. To zjawisko powodujeniestety zniechęcenie wyborców do zmianlokalnej władzy, potęgując i wzmacniając powstałyjuż układ.