3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

Nr 1B/2013P R Z E G L Ą D A N T Y K O R U P C Y J N Y385wości. Uznaniowość jest prawnie uznanymsposobem działania administracji publicznej.Niebezpieczeństwo korupcji zaczyna się, gdyuznaniowość nie ma jasno określonych granici przekształca się w dowolność. Dowolnościpostępowania urzędników sprzyjają nieprecyzyjne,niejasne przepisy prawa. Ustawodawcaniejednokrotnie używa zwrotu, że dany urzędnikczy instytucja może podjąć jakąś decyzję.Ten wyraz może często bywa źródłem dowolnościpostępowania a przez to zwiększa niebezpieczeństwozachowań korupcyjnych.Wielokrotnie w ustawach znajdują się przepisyzawierające stwierdzenia niejednoznaczne,które są później różnie interpretowaneprzez urzędy oraz przez sądy. Ta dowolnośćinterpretacyjna również stanowi źródło ryzykakorupcją. O dowolności postępowaniamożemy mówić także w sytuacji, gdy prawojest wprawdzie jasne i precyzyjne, ale urzędnikje łamie. Tytułem przykładu można podaćsytuację, gdy urzędnik dokonuje zamówieniaz wolnej ręki, a powinien zrobić tak jak nakazująprzepisy prawa, w drodze przetargu. Dowolnośćpostępowania wyrażać się także możew postaci nierównego traktowania podmiotówczy osób w postępowaniu konkretnej instytucjiczy danego urzędnika. Może się to przejawiaćna przykład w określaniu niejednolitych oczekiwań,kryteriów, a tym samym w preferowaniujednych podmiotów a dyskryminowaniuinnych przy zamówieniach publicznych, zatrudnianiupracowników w urzędach 54 .Kolejnym mechanizmem korupcjogennymjest konflikt interesów. Ma on miejsce wtedy,gdy urzędnik wykonujący zadania władzy publicznejrównież prowadzi inną działalność albojest powiązany z działalnością, która pozostajew sprzeczności z pełnioną funkcją. Chodzi tuzwłaszcza o takie kolizje, które kwestionujązaufanie do urzędnika, że jest on bezstronny.Omawiany problem może mieć miejscew sytuacji, w której urzędnik administracji budowlanejjednocześnie prowadzi działalnośćgospodarczą w obszarze projektów budowlanychzatwierdzanych przez urząd, w którympracuje. Konfliktowi interesów zapobiegająróżne przepisy prawa, między innymi te stanowiącezakaz łączenia różnych funkcji i działalności,jak np. zakaz łączenia mandatu radnegoi prowadzenia działalności gospodarczejz wykorzystaniem majątku samorządowego.Pragmatyki służbowe zawierają także przepisyzakazujące łączenia funkcji z prowadzeniemdziałalności, która może wywoływać zastrzeżeniaco do bezstronności w załatwianiu spraw.Dotyczy to np. sędziów, prokuratorów. Ważnesą również przepisy zabraniające urzędnikompartycypowania w rozstrzyganiu własnychspraw albo spraw osób najbliższych oraz przewidującenakaz wyłączenia urzędnika od rozpatrywaniaspraw, gdzie z jakichś względówjego bezstronność może być kwestionowana.Brak wymaganej jawności to następne negatywnedziałanie władz publicznych powodującezwiększenie ryzyka korupcji. Co dozasady, działalność władz publicznych powinnabyć jawna. Zasada ta wynika z Konstytucji RP,a doprecyzowują ją przepisy ustawy o dostępiedo informacji publicznej 55 . Dopuszczają onejednak pewne wyjątki, jak chociażby ochronętajemnicy państwowej i ochronę danychosobowych. Jeżeli władza publiczna ukrywaprzed społeczeństwem to, co powinno byćtransparentne, można podejrzewać, że ma to nacelu ukrycie zachowań korupcyjnych. Przykłademmoże być sytuacja, w której nie ma jawnejlisty pacjentów oczekujących na deficytoweświadczenia medyczne, co może rodzić podejrzenie,że przy udostępnianiu tych świadczeńdoszło do korupcji polegającej na przyśpieszeniuświadczenia jednym pacjentom kosztemdrugich 56 . Brak wymaganej jawności postępowaniadotyczyć może planów działania władzpublicznych, a także działalności już dokonanej.Ostatnim mechanizmem korupcjogennymjest brak lub słabość kontroli. Urzędnik powinienpracować w przekonaniu, iż jego działalnośćmoże być zawsze kontrolowana orazjeśli dopuści się jakiegoś rodzaju nieprawidłowości,to zostanie to ujawnione w wynikukontroli. Urzędnik nie może czuć się bezkarny,musi mieć świadomość, że to co robi możebyć w każdym czasie skontrolowane. Jednymz rodzajów samokontroli wewnętrznej jestprzestrzeganie zasady wielu par oczu. Chodziw niej o stosowanie takich praktyk, by nie dochodziłodo nadmiernej koncentracji uprawnieńw ręku jednego urzędnika, aby czynności urzędowebyły rozdzielane w miarę możności międzyróżnych urzędników oraz, żeby funkcjonowałmechanizm wzajemnego patrzenia sobiena ręce. Nie ulega wątpliwości, że trudniej jestskorumpować urzędnika, jeżeli przy podjęciudecyzji wymagany jest udział nie jednej, leczwiększej liczy osób. Kontrole przeprowadzaneprzez NIK wskazują, że system kontroliw Polsce jest dość słaby, chociaż nastąpiła3