3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

526B. PotwardowskaA. HusseinTransformacja MECHANIZMY KORUPCJOGENNE ustrojowa a pola – cztery korupcji grzechy główne władz publicznych6Badanie korupcjiNajpopularniejszym sposobem badaniazjawiska korupcji jest sondaż opinii publicznej.Jest to badanie prowadzone przy pomocyankiet na reprezentatywnej grupie osób wylosowanejtak, aby jej podstawowe parametry– takie jak liczebność (liczona w procentach)płeć, wiek, wykształcenie, odpowiadały parametromcałej populacji 16 .Niestety w ten sposób badacze mogą zebraćjedynie subiektywny osąd społeczeństwa natemat zjawiska korupcji, bez uzyskania rzetelnychdanych o jej rzeczywistym wymiarzei zasięgu. Przykład zestawienia rzeczywistychdziałań przeciwko korupcji z osądem społeczeństwana temat zjawiska doskonale zobrazował,jak zdanie opinii publicznej dalekiemoże być od rzeczywistego stanu rzeczy. Nasposób postrzegania przez społeczeństwo zjawiskakorupcji ma wpływ wiele czynnikówi zależności – między innymi stopień świadomościspołeczeństwa, polityka rządu, aktywnośćmediów, działalność organów ścigania,aktywność organizacji trzeciego sektora. Powencyjną.Z powodu dużych nakładów na akcję,jej sukces wydawał się oczywisty, jednakstatystyki mówiły co innego: z powodu nieudolnościpolicji zgłoszeń była podobna ilość,wykrywalność zwiększyła się niedużo ponadnormę, a wyniki badań opinii publicznej wskazywałyna fakt, iż korupcja jest niezwykle powszechna,przy również dużym udziale osób,które nie posiadały w tej kwestii zdania.W następnych latach, ze względu na kontynuowaniedziałań informacyjno-edukacyjnych,liczba zgłoszeń korupcji znaczniewzrosła – dane można odczytywać dwojako:albo działania korupcyjne pomimo prowadzonejakcji systematycznie upowszechniałysię, albo rosnąca świadomość społeczna,w wyniku działań informacyjno-edukacyjnychprzyniosła pozytywny skutek i członkowiespołeczności, odzyskawszy zaufanie do organówścigania, zaczęli czynnie uczestniczyćw wykrywaniu przestępstw korupcyjnych.Wyniki badań opinii publicznej wskazywałyna większą powszechność procederu korupcjiniż dotychczas, co również można odczytywaćdwojako, jednak istotny spadek respondentówniezdecydowanych wskazuje wyraźnie na skutecznośćkampanii informacyjno-edukacyjnej– społeczność jest zewsząd bombardowanainformacjami na temat korupcji, zatem przekonanieo jej istnieniu jest większe, przy brakuniezdecydowanych na konkretną opinię osób.Kilka lat systematycznej akcji antykorupcyjnejpowoduje, iż rzeczywista liczba zdarzeńjest mniejsza, przy wysokim odsetku wykrywalnościi skuteczności organów ścigania.Wyniki badań opinii publicznej normują się dotych sprzed rozpoczęcia akcji, gdzie ilość osóbuważających, iż korupcja jest powszechna, jestrówna dodanej ilości osób uważających, iż występujerzadko, lub odpowiadających „trudnopowiedzieć”.Przedstawienie wyników badań na tematkorupcji zawierających dane na temat zgłoszeń,wykrywalności, opinii społeczeństwa naten temat przy jednoczesnym ukazaniu kontekstusprawy ukazuje, iż w niewielkim stopniuinformacje tego typu oddają rzeczywistą skalęzjawiska i jego zmiany 15 .Prace komisji śledczychW latach 90. niezwykle popularne stało siębadanie dużych afer korupcyjnych za pomocąkomisji śledczych polskiego parlamentu.Ten instrument, powstały na mocy Ustawyo Sejmowej Komisji Śledczej (Dz. U. z 2010 r.Nr 182, poz. 1228) dał możliwość dogłębnegobadania afer korupcyjnych na dużą skalę,gdyż komisje dysponują narzędziami podobnymijak sąd – przesłuchaniami, zeznaniamiświadków, raportami końcowymi. Instrumentten nie pozwala jednak na poznanie skali zjawiskakorupcji w stosunku do całego krajuw zakresie wszystkich aspektów – łapownictwa,klientelizmu czy nepotyzmu – uwidaczniajedynie największe afery, powstałe często nastyku polityki, gospodarki i świata przestępczego,w Polsce po roku 1989.Śledztwa dziennikarskieW dzisiejszych demokratycznych realiachmedia pełnią rolę kontrolną w stosunku do sferypublicznej, zmuszając ją niejako do działaniana rzecz prewencji korupcyjnej oraz wyciąganiakonsekwencji z zaistniałych przestępstw.Jednak z uwagi na charakter „trzeciej władzy”,najbardziej rozpowszechnione działaniao charakterze korupcyjnym to te, które są najbardziejatrakcyjne dla szerszej publiczności,z udziałem znanych twarzy. Dlatego nie możnatraktować wyników śledztw dziennikarskich zarzetelne źródło danych, niemniej jednak częstobyły one przyczynkiem do powołania komisjiśledczych oraz rozpoczęcia procesu sądowego.