3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

Nr 1B/2013P R Z E G L Ą D A N T Y K O R U P C Y J N Y557tem. Ponieważ sondaże lat 70. i 80. rządziłysię podobnymi prawami, niezwykle przydatnejest tutaj badanie „Szpilkowe”, co do któregoco prawda nie możemy rościć metodologicznychpretensji, ale zdecydowanie powiedziećmożna, iż jest on znaczenie luźniejszej formyi daje nam sporą dawkę wiedzy, powiedzmy,dodatkowej. Dowodem na fakt istnienia niecoinnych pól korupcji w okresie PRL mogąbyć swobodne pytania na temat „ceny”, zajaką mogą być zdobyte konkretne dobra. I takw sondażu ankietowani ustosunkowali się doróżnych przysług dopasowując do nich cenę.W badaniu próbowano również zdefiniować,co dokładnie łapówką jest, a co nie – przypomnijmy,iż znacząca część respondentów zaprzekupstwo nie uważa wręczenia kwiatów(58,7%), czekoladek (37,9%) i koniaku (10%).Część za łapówkę nie uznała nawet pieniędzy(2,4%). Co prawda współcześnie respondencinie są zwykle pytani co uważają za przedmiotłapownictwa, a sondaże są zdominowane o pytaniaodnośnie skorumpowania polityki i wielkichafer, ale tak jak zauważyłam wcześniej– traktując samą budowę sondażu opinii publicznejjako pewien probierz realiów wysunąćmożemy wniosek, iż rzeczywistość korupcyjnaPRL dotykała większość społeczeństwa z nicoinnej strony.4.2. KonkluzjeZdecydowanie istnieje zależność międzypostsocjalistyczną transformacją ustrojowąa korupcją. Nie można jednak określić tychzmian jednoznacznie – stwierdzając, iż pookresie transformacji zwiększyła swój zakres,lub zdecydowanie zmalała. W toku tej pracystarałam się odnaleźć wyraźne wskazanie,czy korupcja zmniejszyła, czy zwiększyła sięw toku transformacji ustrojowej, zmieniającpola i obszary. W trzech poprzednich rozdziałachdokonałam próby zdefiniowania zjawiskakorupcji, podając jej przeszłe i najnowocześniejszedefinicje. Przedstawiłam sposobybadania zjawiska korupcji, sprawdzając je nabadaniach sondażowych z lat 1971–2010, naprzełomie dwóch bardzo skomplikowanychepok politycznych, które nastąpiły tuż po formalnymodzyskaniu niepodległości. Przybliżyłamteż niezwykle istotny rys historycznyoraz społeczno-gospodarczy, przybliżając, jakwyglądała korupcja lat 60. i 70., oraz jakiebyły polityczne konsekwencje niezadowoleniaspołeczeństwa z powstającego rozwarstwienia.Przedstawiłam także następujące wydarzeniahistoryczne oraz teorie dotyczące zjawiskakorupcji w szczególnym okresie transformacjiustrojowej. Porównałam również wyniki badańsondażowych oraz metodologiczne podstawyankietowego narzędzia badań. Wszystkiete czynności miały służyć odpowiedzi napytanie, czy transformacja ustrojowa, w sensiepolitycznym i społecznym, wpłynęła na polakorupcji w Polsce.Stoję na stanowisku, iż gdy mówimyo wpływie transformacji ustrojowej na korupcję,nie możemy zamknąć problemu w dwóchrozdziałach, w dwóch etapach – komunistycznymi postkomunistycznym. Najważniejszymwnioskiem płynącym z mojej pracy jest bowiemfakt istnienia fazy środkowej – transformacyjnej– gdzie następuje proces stanowienianowego prawa, kształtowania się nowych instytucji,oraz powstawania nowych szans i narzędzidla społeczeństwa, co umożliwia wprowadzeniewolnego rynku. Ta środkowa fazadotyczy gorącego okresu samych przemian,gdzie niektórzy aktorzy życia społecznego,politycznego i gospodarczego korzystali, jaktylko mogli. Mamy zatem do czynienia z trzemafazami korupcji w trzech różnych okresach:• y komunizmu;• y transformacji ustrojowej;• y gospodarki rynkowej.Każda z tych faz ma swoje wiodące obszarykorupcji i cechy charakterystyczne, ponieważz jednej strony różne są potrzeby społeczeństwai klas politycznych, z drugiej strony zaśróżne są możliwości wykorzystywania okazjido nielegalnego wzbogacenia się. Okazje sąrównież zgoła różne. Spróbujmy zatem podsumowaćprzywołane trzy fazy i wyjaśnić, jakijest wpływ transformacji ustrojowej na występowaniepól korupcji przed, w trakcie, jak i pojej nastąpieniu.Korupcja każdych czasów, rządów i systemówjest nieodmiennie związana z tymiwłaśnie realiami. Z całą pewnością możnapowiedzieć, iż korupcja epoki PolskiejRzeczpospolitej Ludowej spowodowanai prowokowana była tamtejszymi realiamispołeczno-gospodarczymi, który powodowałwykorzystywanie stanowisk przy jednoczesnejniewielkiej odpowiedzialności osobistej.Z drugiej zaś strony korupcja stawała się niekiedyoliwą systemu, niezbędnym mechanizmemfunkcjonowania – za drobnym prezen-6