3 - Centralne Biuro Antykorupcyjne

384z tych obszarów jest wydawanie decyzji uznaniowychprzez organy władzy publicznej. Instytucjete często działają na zasadzie uznania,określają jakiś stan i od ich oceny uzależnionajest decyzja administracyjna w danej sprawie.W takich przypadkach istnieje naturalne ryzykokorupcji, ponieważ może mieć miejsce pokusa,by wynik uznania uzależnić od korzyściosobistej lub majątkowej 53 .Kolejnym obszarem ryzykownych zachowańkorupcyjnych według NIK są kontrakty nagranicy sektora publicznego i prywatnego. Istniejeobawa, że jakaś osoba lub grupa osób zechceuzyskać nienależną własną korzyść kosztemmajątku publicznego. Niebezpieczeństwoto dotyczy przede wszystkim prywatyzacji, ponieważzachodzi zagrożenie sprzedaży majątkupublicznego podmiotom prywatnym znacznieponiżej jego wartości rynkowej. Trzeci obszarto sfera wykonywanych przez państwo funkcjikontrolnych i policyjnych. Pełnienie funkcjizwiązanych z nakładaniem sankcji lub kar, ściganiem,kontrolowaniem w oczywisty sposóbniesie za sobą ryzyko zachowań korupcyjnych.Obywatele za pomocą korupcji chcą uzyskaćprzychylność funkcjonariuszy.Obszar dystrybucji dóbr deficytowych toczwarta sfera zagrożona korupcją. Zawszekiedy władza publiczna coś dzieli, np. dotacje,limitowane koncesje, zasiłki możemy spotkaćsię z zagrożeniem, że osoba ubiegająca się o niebędzie próbowała zdobyć nienależne jej dobraalbo też funkcjonariusz mający wpływ na podziałtych dóbr, będzie uzależniał ich przydziałod uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej.Zdefiniowanie tych obszarów ryzyka korupcyjnegoma bardzo praktyczne znaczenie dla NIK.Jeżeli kontrola odbywająca się w instytucji publicznejdotyczy któregokolwiek z wyżej wymienionychobszarów, Izba zawsze uwzględniaw kontroli tematykę zagrożenia korupcją orazbada, czy w kontrolowanej działalności występująmechanizmy korupcjogenne.Dla zwiększenia ryzyka korupcji zasadniczeznaczenie mają następujące mechanizmykorupcjogenne: dowolność postępowania,konflikt interesów, brak wymaganej jawnościpostępowania, brak lub słabość kontroli. Dowolnośćpostępowania to sytuacja, w którejurzędnik ma niczym nieograniczony zakresswobody postępowania, co skutkuje możliwościązałatwienia sprawy w sposób dowolny,może postępować według własnego widzimisię.Dowolność należy odróżnić od uznanio-S. OGRODNIKA. Husseinprawne MECHANIZMY i kryminologiczne KORUPCJOGENNE aspekty – cztery korupcji grzechy główne władz publicznych3korupcyjnych można wymienić: administracjęprzedsiębiorstw państwowych (przyjmowaniełapówek od petentów, nieprzestrzeganieprocedur, fałszowanie dokumentów), służbęzdrowia (przyjmowanie za łapówki do szpitalii na zabiegi, przyznawanie fikcyjnych grup inwalidzkich,przyznawanie fikcyjnych zwolnieńlekarskich), banki (uzyskiwanie łapówek w zamianza otrzymanie kredytu), ubezpieczeniaspołeczne (wystawianie polis na nieistniejącepojazdy, antydatowanie i fałszowanie polisubezpieczeniowych), kontrola skarbowa (wyłączaniespod kontroli pewnych działań i osób,nieformalne świadczenie doradztwa finansowego,nieujawnienie wykrytych nieprawidłowości),administrację celną (niedopełnienieobowiązku kontroli, fałszowanie dokumentówprzewozowych, zaniżanie należności celnych,umożliwianie nielegalnego przekraczania granicy),organy samorządowe (niezgodne z prawemrozporządzanie powierzonymi lokalami,dokonywanie oszustw w trakcie przetargów) 51 .Na akty o charakterze korupcyjnym są narażonenajczęściej takie czynności urzędnikówpublicznych oraz jednostek budżetowych jak:wydawanie zezwoleń budowlanych, zlecanierobót i usług, przeprowadzanie egzaminów,wydawanie zatrzymanych dowodów rejestracyjnychpojazdów, podejmowanie decyzjio przyznaniu lub wynajmie lokali. Niesprawnośćpolicji oraz przewlekłość procedur karnychi trudności dowodowe uniemożliwiająokreślenie prawdopodobnej skali zjawiska.Niektóre sławetne przestępstwa gospodarczeod kilku lat są w fazie postępowań sądowych.Zawierają wątki korupcyjne, a podejrzanymisą tam wysocy funkcjonariusze publiczni.Jednakże nie można postawić im zarzutu uzyskaniakorzyści osobistych lub majątkowych,ponieważ nie pozwala na to zebrany w sprawiemateriał dowodowy.W tym miejscu warto pokreślić jak ważnąrolę przy określeniu mechanizmów korupcjogennychodgrywa Najwyższa Izba Kontroli(NIK). Jest to organ kontroli państwowejnieskupiający się na wykrywaniu zachowańkorupcyjnych, ale na wskazywaniu i eliminowaniutakich nieprawidłowości, które sprzyjająkorupcji, czyli właśnie mechanizmów korupcjogennych.Jak podaje A. Hussein doradcaprezesa NIK „doświadczenia NIK wskazują, żesą cztery główne obszary działalności instytucjipublicznych, w których istnieje szczególneryzyko zachowań korupcyjnych” 52 . Pierwszym