ERGUN_CANDAN-_TURKLERIN_KULTUR_KOKENLERI

"TÜRKLER'İN KÜLTÜR KÖKENLERİ"
öteden beri Orla Asya’nın öz kültlerine etki ederlerken aynı
zamanda vc büyük bir oranla kendileri de Orta Asya Türk Kül
türü’nden etkileniyorlardı. Diğer Dinler Şamanizm’den birçok
unsurlar kabul etmekle halk arasında başarı kazanıyorlardı.
M .S. III ve IV. Yüzyıllarda Zerdüşizm vc Budizm Orla
A sya’nın muhtelif bölgelerinde önemli oranda yerleşirken,
Hristiyanlık da kısmen de olsa kendisini hisseti i ıeb i 1m işti.
Sib irya’nın Tayga Orman la n ’nd an Şamanist olarak Güney’c
gelen Tobalar V. Yüzyılda Budizm’i /esmen kabul etli
ler. Bu yıllarda Tobalar’ın büyük Buda heykelleri yaptıklaıı
görülmektedir. Ancak Tobalar’m egemenliği altındaki tüm k;ı
vim ler Şamanizm’den vazgeçmediler. Budizm, Hakanlığın
merkezindeki aristokrat zümrenin dini olmuş, geniş halk kitle
leri ise Şamanlığa devam etmişlerdir.
V I. Yüzyıl’ın başlarında Tobalar’dan egemenliği alan ('il
cenler’in yeniden Şamanizmi resmi olarak benimsediklerine
dair Çin Kaynakları’nın aktardığı kesin bilgiler bulunmaktadıı
V I. Y üzyıl’da büyük Türk Devleti’ni yeniden kuran Gök
Türkler, Şaman rahiplerce yetiştirilen bir Türk Boyu’ydu. Bu
nun doğal sonucu olarak da, Gök-Türk Devleti’nin Uygur Sıi
lalesi’nin eline geçtiği tarihe kadar (VIII. Y ü zyılın son yarısı) Ort;ı
A sya’nın Kuzey bölgelerinde Şamanizm hakim durumdaydı,
B a tı’dan ve Güney’den gelen Hristiyanlık ve Müslümanlı
ğın’in tesirleri yok denecek kadar azdı.
V II- V III. Yüzyıllar’da bölgedeki hakim dinlerin arasına
Manihaizm’in de katılmış olduğunu görüyoruz. Göktürklcr’in
elinden egemenliği alan ilk Uygur Hakanları Kül Bilge ve Mo
yun Çur Şam anisttiler. Uygur H akanları’ndan Bökü Han
763’de Uygurlar arasına Manihaizmi gelirdi.
Manihaistler Orta A sya’nın Batı Bölgeleri’nde III. Yiizy
ıl’dan beri faaliyette bulunuyorlardı. Bu dinin uygulayıcıları
çeşitli dinlerin kural ve ayinlerini kendi talimat ve ayinleriyle
barıştırmakta çok yetenekliydiler. Manihaistler’in bu uyumlu
288