Denkende Machines -- Computers, rekenen, redeneren - CWI

1.3. ANTIEKE REKENMACHINES 15
Opdracht 1.9 Hoe kun je met behulp van een logaritmentafel (of een rekenlineaal) een deling
uitvoeren? En kun je er ook mee worteltrekken? Hoe?
1.3 Antieke Rekenmachines
1.3.1 De Rekenmachine van Wilhelm Schickard
Figuur 1.7: De schets van zijn machine die Schickard toestuurde aan Kepler.
De stokjes van Napier zijn een mechanisch hulpmiddel bij het rekenen, maar ze vormen nog geen
rekenmachine. Algemeen wordt het apparaat dat werd ontworpen door de Duitse universele
geleerde Wilhelm Schickard (1592–1635) als de eerste rekenmachine beschouwd.
In 1623 schrijft Schickard aan de astronoom Johannes Kepler dat hij erin geslaagd is de staafjes
van Napier onder te brengen in een rekenmachine die automatisch kan vermenigvuldigen.
‘U zou in lachen uitbarsten als u zou zien hoe [de machine] overdraagt van de ene kolom
van tientallen naar de volgende, en hoe hij bij het aftrekken automatisch leent uit de vorige
kolom.’ Schickard beschreef zijn machine uitvoeriger in een brief uit 1624. Die brief bevat
een beschrijving en tekeningen van de rekenmachine, maar Schickard schrijft ook dat een
tweede exemplaar dat voor Kepler was bedoeld bij een brand verloren is gegaan. Ook het
eerste exemplaar is overigens nooit teruggevonden. Waarschijnlijk was Schickards ontwerp
niet bekend bij ontwerpers van rekenmachines die na hem leefden. De brief aan Kepler is
pas rond 1950 ontdekt en op grond van de beschrijving en tekeningen is enkele jaren daarna
een werkend exemplaar gebouwd.