Denkende Machines -- Computers, rekenen, redeneren - CWI

Biografieën 91
onderdeel van de wiskunde, maar toen was het een methode om, onder andere, vermenigvuldigen
te herleiden tot optellen. Om met behulp van logaritmen het vermenigvuldigen te vereenvoudigen
was een tabel van logaritmen nodig en Napiers boek bevatte dan ook zo’n tabel. In dit werk
gebruikte Napier de decimale notatie voor breuken – hij schreef bijvoorbeeld 0,25 in plaats van
1/4 – die door Simon Stevin in zijn verhandeling De Thiende uit 1585 was gepropageerd. Die
notatie bleek in logaritmentafels buitengewoon handig.
Drie jaar later beschrijft Napier in zijn boek Rabdologiae (’Stokjeskunde’) de staafjes met de
tafels als hulpmiddel bij het vermenigvuldigen. In hetzelfde jaar, 1617, overlijdt John Napier in
Edinburgh.
Wilhelm Schickard (1592–1635)
Wilhelm Schickard werd in 1592 geboren in Herrenberg, niet ver van Tübingen, in Duitsland.
Tot 1613 studeerde hij aan de universiteit van Tübingen theologie en oosterse talen. Van 1614
tot 1619 was hij diaken en in die periode leerde hij Johannes Kepler kennen. In 1619 werd
Schickard hoogleraar Hebreeuws. Schickard was een universeel geleerde: zijn onderzoeksgebied
omvatte onder andere wiskunde, astronomie en landmeetkunde. In 1631 werd hij benoemd tot
hoogleraar astronomie aan de universiteit van Tübingen.
In 1957 werd bekendgemaakt dat een brief uit 1623 van Schickard aan Kepler was gevonden
waarin Schickard schrijft dat hij een machine heeft gebouwd waarmee op mechanische wijze
berekeningen uitgevoerd kunnen worden. De brief bevat schetsen van het apparaat, maar de
machine zelf is nooit teruggevonden. Een tweede exemplaar dat Schickard speciaal voor Kepler
liet bouwen werd tijdens een brand verwoest. Na 1957 is op grond van de beschrijving en de
schetsen een werkend model gebouwd. De machine kon optellen, aftrekken en, met wat kunsten
vliegwerk van de gebruiker, vermenigvuldigen en delen. In 1634 maakte de pest een einde aan