Denkende Machines -- Computers, rekenen, redeneren - CWI

1.4. VAN MECHANISCHE REKENMACHINE NAAR COMPUTER 29
Figuur 1.12: Schematische beschrijving van de Enigma machine.
was kon het bericht worden gedecodeerd door het opnieuw door de Enigma machine met dezelfde
beginstand te halen. Het omgekeerde (‘de inverse’) van de coderingsoperatie was dus die
coderingsoperatie zelf (net zoals in de rekenkunde de inverse van de operatie ‘vermenigvuldigen
met −1’ diezelfde operatie is: als je een getal n tweemaal met −1 vermenigvuldigt krijg je het
oorspronkelijke getal n weer terug). Deze eigenschap van de Enigma code bleek de sleutel tot
de ontcijfering.
De Engelse Government Code and Cypher School, waaraan onder anderen de wiskundige en
AI-filosoof Alan Turing (1912–1954) verbonden was, ging het ontcijferingsprobleem machinaal te
lijf, door een batterij machines te bouwen die in snel tempo alle mogelijke beginstanden van de
Enigma probeerden, tot de goede stand gevonden was. Deze door Turing ontworpen machines,
de zogenaamde ‘bombes’, waren simpele automaten: ze deden in zekere zin altijd hetzelfde. Het
gevolg was dat, toen de Duitsers mechanische wijzigingen aanbrachten in hun Enigma machine,
de ‘bombes’ in één klap waardeloos waren geworden en er nieuwe apparaten moesten worden
gebouwd. Later ging men het codekraakproces uitvoeren op een machine waarvan het gedrag
kon worden aangepast aan informatie over veranderingen van het Enigma mechaniek. Deze
machine, de Colossus, kon worden geprogrammeerd: het was geen simpele automaat meer,
maar een programmeerbare automaat. Hij had echter een andere architectuur dan de moderne
computer: het programma was niet opgeslagen in een intern geheugen, maar het geheugen werd