Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

onderzoek is echter verricht onder mantelzorgers met een betaalde full time baan. Dit gezamenlijke
kenmerk van de respondenten reduceert het verschil in autoriteit en de beschikking over hulp‐
bronnen tussen mannen en vrouwen.
Verder komt uit het onderzoek van Rosenthal et al. (2007) naar voren dat mantelzorgers die
zowel zorgmanagement als directe zorg verlenen, de meeste uren spenderen aan het verlenen van
zorg, terwijl degenen die alleen zorgmanagement verlenen de minste uren spenderen aan de zorg.
Volgens Rosenthal et al. (2007) impliceert dit niet dat zorgmanagement weinig of onbeduidende tijd
vereist, maar eerder dat andere typen zorg meer tijd vragen. Ten slotte begint de hulp meestal
bescheiden en neemt de mantelzorger in de loop der tijd steeds meer taken op zich (Timmermans et
al., 2005).
1.3 (Over)belasting van mantelzorgers
In een enquête van het SCP konden mantelzorgers aangeven in welke mate ze zich belast voelden.
Een derde voelde zich niet of nauwelijks belast. Een grotere groep (45%) voelde zich enigszins
belast. Een vijfde (19%) gaf aan dat zij zich tamelijk zwaar belast voelden. Een kleine minderheid van
de mantelzorgers heeft gezegd dat zij zeer zwaar (5%) of overbelast zijn (2%) door het helpen. De
percentages van belaste mantelzorgers lijken niet groot, maar wanneer deze gerelateerd worden aan
het aantal mantelzorgers dan blijkt het om een paar honderdduizend personen te gaan. Verder
hebben mantelzorgers er soms moeite mee zichzelf als overbelast te zien. Timmermans (2003, p. 77)
presenteert hiervoor het volgende citaat van een mantelzorger:
Ik vind het moeilijk om te zeggen: 'Ik vind het te zwaar worden'. Je kunt niet zeggen vandaag gaat
niet meer en gisteren nog wel. Je weet ook niet altijd wat er precies aan de hand is. Soms is het
gewoon een praktisch iets. In het begin probeerde ik zelf de oplossing te vinden voordat ik het
tegen mijn partner zei en zeker voordat ik naar een instantie ging. Nu zeg ik gewoon wat het
probleem is en wat ik ervaar dan zoeken we daarna een oplossing.
In bovenstaande vraag van de SCP‐enquête stonden de begrippen belasting en overbelasting open
voor de eigen interpretaties van de respondenten zelf. Wat wordt in deze thesis verstaan onder
belasting en overbelasting? De volgende paragrafen gaan hier op in.
1.3.1 Het concept belasting
Bij de belasting van mantelzorg kan onderscheid worden gemaakt tussen objectieve belasting en
subjectieve ofwel ervaren belasting (Montgomery et al., 1985). Objectieve belasting wordt uitgedrukt
in de tijd die mantelzorgers besteden aan de zorg, de taken die mantelzorgers uitvoeren en de
financiële consequenties van het zorgen. Ervaren belasting is de subjectieve druk die mantelzorgers
ervaren door het verlenen van de zorg. De tijdsdruk die de zorgverlening oplegt aan de mantel‐
zorgers is bijvoorbeeld een dimensie van ervaren belasting (Novak & Guest, 1989). Mantelzorgers
kunnen fysieke, psychische, sociale, emotionele en financiële belasting ervaren door het verlenen van
de zorg (George & Gwyther, 1986). De ervaren belasting kan zo ernstig zijn dat de mantelzorger
overbelasting ervaart.
1.3.2 De mate van ervaren belasting
Pot et al. (1995) spreken over 'ervaren druk door informele zorg' (EDIZ). Deze druk wijst op de eisen
die de verzorgingssituatie aan de mantelzorger stelt in verhouding tot diens persoonlijke belangen.
Onder deze belangen verstaan Pot et al. (1995) de ruimte die noodzakelijk is voor andere gedachten,
activiteiten of rollen van de mantelzorger. Zij onderzochten de EDIZ onder mantelzorgers van
demente ouderen. Uit het onderzoek bleek dat de ervaren druk allereerst tot uiting kwam in de te
veel op zorggerichte gedachten van de mantelzorger. Naarmate de druk toenam, kwam het ook tot
uiting in beperkingen die mantelzorgers ervoeren bij het uitvoeren van andere activiteiten en de
vervulling van andere rollen.
De resultaten vertonen een opvallende overeenkomst met onderzoek onder een brede groep
mantelzorgers (Timmermans et al., 2005). Hoewel Timmermans et al. (2005) vier aanvullende items
voorlegden, werd een soortgelijke ordening vastgesteld. Bij toenemende belasting ervoeren mantel‐
zorgers hun zorgtaak in eerste instantie alleen als een morele verplichting, vervolgens kregen ze
10