Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

POM‐methodiek verslag gedaan van hun bevindingen. Resultaten van de evaluatiestudies worden
tezamen met opmerkelijke inzichten van instellingen die de huidige POM‐methodiek hebben
geïmplementeerd beschreven in onderstaande tekst. De beschrijving richt zich op de ervaringen van
de methode van de mantelzorger en wat de methode hen heeft opgeleverd.
PoM
In de procesevaluatie van de zeer vergelijkbare voorloper PoM is de informatie van mantelzorgers
verkregen met registratiegegevens, de EDIZ‐vragenlijst, een aandachtspuntenlijst en een evaluatie‐
formulier over het PoM‐gesprek. Als aanvulling daarop zijn enkele mantelzorgers geïnterviewd.
Uit de evaluatie van PoM kwam de gemiddelde ervaren druk uit op 6,5 (op een schaal van 0
tot 9). De gemiddelde score indiceert een hoge mate van ervaren belasting onder de mantelzorgers.
Aangezien de EDIZ geen drempel stelt voor wanneer sprake is van overbelasting, kan aan de hand
van deze score niet worden aangegeven of mantelzorgers overbelasting ervaren in het stadium van
het PoM‐gesprek. Aangezien bijna de helft van de mantelzorgers in een gevarenzone zit met een
ernstige belasting (score 6‐9) is het de vraag in hoeverre bij PoM sprake is van vroegtijdige
opsporing waarbij overbelasting voorkomen kan worden.
De mantelzorgers zijn echter ook gevraagd om op een vijfpuntsschaal aan te geven hoe groot
naar hun inschatting de mate van hun overbelasting is (helemaal niet overbelast, een beetje
overbelast, redelijk overbelast, overbelast, erg overbelast). 4 Hoewel deze vraag is geformuleerd in
termen van overbelasting, is sprake van een hoge correlatie tussen deze indicatie en ervaren druk
zoals gemeten met de EDIZ. Deze overeenkomst suggereert dat mantelzorgers ten tijde van het PoM‐
gesprek een tamelijke overbelasting ervaren.
Verder blijkt dat de ondersteuningsbehoeften van de mantelzorgers in het algemeen
achterblijven bij de door hen ervaren problemen, bij zowel het PoM‐gesprek als de follow‐up. Dit is
consistent met de resultaten van het SCP (2009). Volgens de hulpverleners van PoM kan dit duiden
op schroom om steun of hulp te vragen. Ook de vanzelfsprekendheid van het zorgen voor een naaste
wordt aangereikt als mogelijke verklaring van de matige ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers.
Een citaat van een hulpverlener illustreert laatstgenoemde mogelijke verklaring: “ze doen het
gewoon voor hun moeder of partner, ze staan er niet bij stil en vragen dus geen hulp. Mensen moeten
‘knappen’ voor ze hulp vragen” (Duzijn et al., 2000, p. 39).
Verder blijkt uit de evaluatie van PoM dat de meeste mantelzorgers voorafgaand aan het
gesprek weinig expliciete behoeften, wensen en verwachtingen hebben. Hulpverleners geven aan dat
mantelzorgers ‘niet staan te springen om mee te doen’. Als ze eenmaal instemmen dan blijken ze toch
met vragen te zitten, omdat ze bij de hulpverlener van de depressieve oudere niet voldoende
aandacht kregen en vaak weinig uitleg over wat de aandoening nu precies inhoudt. Achteraf heeft
meer dan de helft van de mantelzorgers het gevoel dat het aanbod goed bij hen behoeften/wensen
aansluit. De mantelzorgers die niet of slechts gedeeltelijk tevreden zijn, vinden dat er niet voldoende
informatie, ondersteuning, omgangsadviezen of oplossingen gegeven werden. Ook is het vervolg op
het gesprek soms onbekend. De grootste winst van PoM was volgens de mantelzorger: een luisterend
oor, begrip en het gevoel dat zij bij de hulpverlener terecht kunnen.
Slechts een klein deel (17%) van de mantelzorgers is ingegaan op het ondersteuningsaanbod
dat de medewerker hen bij het PoM‐gesprek heeft gedaan. De meerderheid gaf aan hier geen
behoefte aan te hebben. Mantelzorgers leken PoM positiever te beoordelen naarmate ze meer
belasting ervaren. Het gemiddelde rapportcijfer voor het PoM‐aanbod was een 7,6 en tweederde zou
het POM‐aanbod zeker aanraden aan anderen.
Bij PoM hebben de mantelzorgers een gesprek gehad met een ander dan de hulpverlener van
de depressieve oudere. Uit de evaluatie bleek echter dat een ruime meerderheid van de mantel‐
zorgers liever een gesprek had gehad met de hulpverlener van de depressieve oudere. Een genoemde
reden is dat deze hulpverlener al redelijk goed zicht heeft op de situatie, waardoor gerichter gepraat
kan worden. Een veel kleiner aantal wilde liever een gesprek met een andere hulpverlener dan die
van de depressieve oudere. Genoemde redenen zijn dat dezelfde hulpverlener meer is gericht op de
depressieve oudere waardoor de mantelzorger het gevoel krijgt niet helemaal aan zijn of haar
trekken te komen en de angst te veel met de depressie geconfronteerd te worden wanneer ze met de
hulpverlener van de depressie oudere zou praten. Opgemerkt wordt dat de hulpverlener van de
4 De mantelzorgers zijn gevraagd om na het POM‐gesprek thuis een korte vragenlijst in te vullen.
28