Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

'ernstig belast' zowel zwaar als overbelaste mantelzorgers vallen (Oudijk et al., 2010). Bij de EDIZ
kunnen mantelzorgers met een score van zes of hoger (op een schaal van 0 tot 9) beschouwd worden
als een groep die zich in de gevarenzone bevindt (Duzijn et al., 2000).
1.3.4 Risicofactoren
De objectieve belasting beïnvloedt of een mantelzorger al dan niet overbelasting ervaart, maar ook
andere factoren zijn van invloed op de mate van ervaren belasting. Deze paragraaf bespreekt
verschillende factoren die het risico op een hoge mate van ervaren belasting blijken te verhogen.
Kenmerken van de zorgsituatie
Uit onderzoek van het SCP blijkt dat de aard en omvang van de mantelzorg en de ernst van de
problematiek in belangrijke mate bijdragen aan de ervaren belasting. Meerdere typen hulp, een hoog
aantal uren, hulp aan iemand die emotionele steun nodig heeft en hulp aan drie of meer hulp‐
behoevenden blijken extra belastend (Broese van Groenou & De Boer, 2009; De Boer, 2003).
Rosenthal et al. (2007) duiden aan dat naast het verlenen van directe zorg ook zorgmanage‐
ment aanzienlijk bijdraagt aan de ervaren belasting van mantelzorgers. Binnen zorgmanagement
blijken juist de andere taken dan begeleiding bij financiële en administratieve zaken (de zorg‐
managementtaken die het SCP heeft opgenomen in haar studies) in belangrijke mate bij te dragen
aan de ervaren belasting. Deze organisatie van de zorg omvat zorggerelateerde discussies met
andere familieleden of de zorgontvanger over de regelingen voor de zorg, het zoeken van informatie
en het arrangeren van formele zorg.
Uit onderzoek van Broese van Groenou en De Boer (2009) blijkt dat de zorg voor een
hulpbehoevende die dementerend is dan wel psychische problemen heeft het meest belastend is. De
soort psychische stoornis lijkt nauwelijks samen te hangen met de mate waarin mantelzorgers zich
zorgen maken. Een uitzondering hierop is een bipolaire stoornis. Mantelzorgers van mensen met een
bipolaire stoornis maken zich vaker dan gemiddeld zorgen in verband met de hulpbehoevende
(Kwekkeboom, 2000). Bovendien blijkt uit onderzoek van Kwekkeboom (2000) dat vooral mensen
met psychische problemen in de leeftijd 25‐34 jaar aanleiding geven tot veel zorg bij hun mantel‐
zorgers.
Kerseboom (1997) geeft aan dat de mantelzorgers van mensen opgenomen in een psychiatri‐
sche inrichting significant meer belasting ervaren dan mantelzorgers van psychiatrische patiënten
die zelfstandig wonen, inwonen bij (één van) de ouders of beschermd wonen. Kwekkeboom (2000),
daarentegen, laat zien dat de mate van zorgen niet beïnvloed wordt door de woonsituatie van de
patiënt (opgenomen in een inrichting, zelfstandig wonen of bij de respondent in huis). Onder de
brede groep mantelzorgers voelen degenen die hulp bieden aan een huisgenoot zich zwaarder belast,
maar dit kenmerk blijkt niet te behoren tot een van de belangrijkste factoren van invloed op de mate
van ervaren belasting (Broese van Groenou & De Boer, 2009). Ook onder de mantelzorgers van een
hulpbehoevende in een tehuis voelt 45 procent zich matig tot ernstig belast. Mantelzorgers blijken
sterk betrokken wanneer de hulpbehoevende in een tehuis is opgenomen en bieden aanvullende
hulp (Broese van Groenou & De Boer, 2009).
Bovendien lijkt het totale zorgarrangement van de verzorgde van invloed op de ervaren
belasting van mantelzorgers. Uit een studie naar het zorgarrangement van ouderen (Luijkx, 2001)
blijkt dat mantelzorgers die voor ouderen zorgen die meer intensieve zorg ontvangen, meer
gevoelens van belasting ervaren. Daarnaast ervaren mantelzorgers van ouderen die hoofdzakelijk
sociaal‐emotionele zorg ontvangen van familieleden vaker enige belasting dan mantelzorgers van
ouderen die overwegend van niet‐verwanten sociaal‐emotionele zorg ontvangen. Volgens Luijkx
(2001) kan dit gezien worden als een aanwijzing dat verwantschapsrelaties wat betreft sociaal‐
emotionele zorg een meer dwingend karakter hebben dan relaties met niet‐verwanten.
Kenmerken van de mantelzorger
Aangezien mantelzorgers die hulp verlenen aan de partner of een eerstegraadfamilielid (ouder/kind)
veel vaker een hoge belasting ervaren dan mensen die iemand verzorgen die verder van hen afstaat,
concludeert De Boer (2003) dat de sociale afstand tot de hulpbehoevende een belangrijk effect heeft
op de ervaren belasting. Ook Broese van Groenou en De Boer (2009) laten zien dat de sociale relatie
een belangrijke determinant is van de ervaren belasting van mantelzorgers. Uit hun onderzoek komt
naar voren dat mantelzorgers die hun partner of kind verzorgen meer belasting ervaren dan degenen
12